تحلیل داده‌ها
شکل‌گیری تئوری
تنظیم داده‌ها
کفایت نظری تئوری؟
پایان پژوهش
بلی
خیر
نمونه‌برداری نظری
جمع‌ آوری داده‌ها
شکل شماره ۳-۱: فرآیندهای به هم وابسته جمع­آوری، تنظیم و تحلیل داده ­ها در تدوین نظریه داده بنیاد
رکن اساسی در فرایند تجزیه و تحلیل در روش داده‌بنیاد «کدگذاری» است. کدگذاری در نظریه‌پردازی داده بنیاد شکلی از تحلیل محتواست که در پی یافتن و مفهوم‌سازی موضوعات قابل بحثی است که در میان انبوه داده‌ها وجود دارند. (دانایی فرد ۱۳۸۴، ص۶۰) فرایند تفکیک داده‌های حاصل از نمونه‌گیری، توصیف و بیان آنها با عباراتی کوتاه در یک جدول را کدگذاری گویند. بطور کلی، این استراتژی، داده ­های حاصل از منابع اطلاعاتی را به مجموعه ­ای از کدها، کدهای مشترک را به مفاهیم و آنگاه مفاهیم را به نوعی مقوله تبدیل می‌کند و در نهایت از مقوله­ها تئوری ایجاد می­ شود. (دانایی فرد، ۱۳۸۴، ص ۵۸). در این روش از سه نوع کدگذاری به شرح زیر استفاده می‌شود.
شکل شماره ۳-۲: سیر تطور کدها تا تئوری در نظریه داده‌ بنیاد
۳-۳-۱- کدگذاری باز
کدگذاری باز به عنوان‌گذاری یا نام‌گذاری رویدادها و پدیده‌ها براساس داده‌ها اشاره دارد؛ مفاهیم و مقوله‌ها نتیجه این نوع کدگذاری‌اند؛ از آنجا که در ابتدای کار پژوهشگر به حیطه عمل گسترده و موقعیتی باز نیازمند است، وی به کدگذاری هر رویداد قابل توجه پرداخته و نهایت انعطاف‌پذیری را در تولید مفاهیم از داده‌ها بکار می‌گیرد. داده‌های بدست آمده از نمونه بر اساس سؤالات ساده‌ای مانند چه، که، چگونه و… تجزیه و تفکیک می‌شوند؛ سپس با «مقایسه مستمر» داده‌ها، رویدادهای مشابه عنوان مفهومی مشابهی می‌گیرند. همچنانکه «مقایسه مستمر» رویدادها پژوهشگر را با شباهت‌ها و تفاوتهای آنها شناخته، معنایی پایدار را در ذهن وی برای مفهوم‌سازی ایجاد می کند، مقوله‌ها از مقایسه مستمر مفاهیم، توجه به شباهت‌ها و تفاوتهای میان آنها و شکل‌گیری مفهومی انتزاعی‌تر ایجاد می‌شوند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل شماره ۳-۳: کدگذاری باز: ورودی‌ها، فرایند و خروجی‌ها
مفهوم (Concept)
«مفهوم» معنای لفظی است که بر یک پدیده در عالم خارج دلالت می‌کند. مفهوم امری انتزاعی و تجریدی از یک پدیده است که به عنوان نمادی در زبان، فرایند تفکر و تعقل را در توصیف واقعیت‌ها ساده‌تر می‌سازد. به بیان دیگر، مفهوم توضیحات مختصر شده پدیده‌هاست. دانشمندان هر علم پدیده‌‌های مربوط را به منظور ارتباط و ایجاد زبانی مشترک مفهوم‌سازی کرده‌اند؛ از این‌رو، هر رشته علمی مجموعه‌ای یگانه از مفاهیم ویژه خویش است. مفهوم علاوه بر نقش ارتباطی یاد شده به مجموع ادراکات، نظم و انسجام بخشیده و راه را برای طبقه‌بندی و تعمیم‌ تجربه‌ها و مشاهده‌ها هموار می‌سازد. مفهوم عنصر کلیدی و تعیین کننده شکل و محتوای هر تئوری است.
مفاهیم بلوک‌هایی هستند که ساختمان دانش به وسیله آنها ساخته می‌شود. مفهوم واژه‌ای است که از میان موارد یا مصادیق جزئی متعدد انتزاع شده است و طبقه‌ای را که بر کلیه موارد جزئی دلالت می‌کند، تشکیل می‌دهد. (حیدری، ۱۳۸۶ ص ۱۰۲) در واقع مفهوم دربردارنده وجوه مشترک تمامی مصادیق خود است.
مقوله (Category)
آنچنان که آمد مفهوم، تجریدی از پدیده است؛ مفهوم پدیده‌ها در حوزه علوم انسانی و اجتماعی نسبت به علوم طبیعی از سطح انتزاع بیشتری برخوردارند. برای مثال مفهوم «ادراک» در مقایسه با «وزن» انتزاعی‌تر است. برخی مفاهیم در عرصه علوم اجتماعی نسبت به مفاهیمی دیگر تجریدی‌تر‌ند به گونه‌ای که چند مفهوم را در خود جای داده‌اند‌؛ بدین گونه مفاهیم «مقوله» گویند که نتیجه فرایند تجرید و تعمیم، این بار در خصوص مفاهیم است که در سطح پایین‌تر برای ایجاد مفهوم درباره پدیده‌ها به کار گرفته شده بود. بدین معنی که از تفاوت‌ها صرف نظر کرده، مقوله یا طبقه‌ای ساخته می‌شود که بیان‌گر وجوه شباهت‌ چند مفهوم با یکدیگر است. مقایسه داده‌ها برای دریافت شباهت‌ها و تفاوت‌ها به منظور مفهوم‌سازی و نیز مقایسه مفهوم‌ جهت مقوله‌بندی فرآیندی مداوم است که از آن به عنوان «روش مقایسه مستمر»^[۱۳۴] یاد می‌شود. (رودی ۱۳۸۷، ص۱۰۴)
۳-۳-۲- کدگذاری محوری
در کدگذاری محوری با ایجاد پیوند میان مقوله‌ها و در پی‌ آن میان مفاهیم و داده‌ها، مقوله‌‌های اصلی و فرعی نمایان می‌شوند؛ بدین شکل که، یک مقوله در محور تحلیل قرار گرفته و کدگذاری مبتنی بر آن شکل می‌گیرد. این موضوع دایره پژوهش را تنگ‌تر نموده، نمونه‌برداری نظری را جهت می‌دهد تا تئوری موجزتر و دارای استحکام بیشتری گردد. در این فرایند علاوه بر شناسایی مقولات اصلی و فرعی،‌ تمامی مقولات حول یک مقوله تحت عنوان «مقوله محوری» سامان می‌یابند. مقوله محوری براساس میزان تکرار در داده‌ها، توانائی ایجاد پیوند با تمام مقوله‌های اصلی، سطح انتزاع به گونه‌ای که زمینه تحقق تئوری را فراهم سازد و قدرت توضیح پراکنش داده‌ها در عین تبیین نکته اصلی برآمده از آنها، انتخاب می‌شود.
به بیان دیگر کد­گذاری محوری، فرایند ربط­دهی مقوله­ها به زیر­مقوله­ های­شان، و پیوند دادن مقوله­ها در سطح ویژگیها و ابعاد است. در این مرحله، مقوله­ها، ویژگی‌ها و ابعاد حاصل از کد­گذاری باز، تدوین شده و سر جای خود قرار می­گیرد تا دانش فزاینده­ای در مور
د روابط ایجاد گردد.
شکل شماره ۳-۴: کدگذاری محوری: ورودی‌ها، فرایند و خروجی‌ها
به طور کلّی دو کارکرد اصلی مرحله «کدگذاری محوری» که تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش حاضر به تفکیک آن (در فصل چهارم) ارائه شده است عبارتند از:
ساخت مقولات اصلی با توجه به مقولات فرعی و ایجاد ارتباط میان آنها: با ایجاد پیوند میان مقوله‌ها و در پی‌ آن میان مفاهیم و داده‌ها، مقوله‌‌های اصلی و فرعی نمایان می‌شوند. در این کارکرد با توجه به مقولات فرعی ظهور یافته در جریان کدگذاری‌ باز، اقدام به برقراری ارتباط میان آنها و ساختن مقولات بزرگتر و انتزاعی‌تر یعنی همان «مقولات اصلی» می‌پردازیم.
ایجاد شبکه ارتباطی میان کلّ مقولات در قالب چند طبقه (دسته): در این مرحله کلیه مقولات شکل گرفته را در قالب دسته‌ه ای از پیش‌ تعیین شده و توصیه شده روش داده‌بنیاد طبقه‌بندی می‌نماییم. این دسته‌ ها عبارتند از: «شرایط علّی»، «زمینه یا بافت»، «راهبردها»، «شرایط مداخله‌گر»، «مقوله محوری» و «پیامدها» که تمامی دسته‌ه ای شش‌گانه مذکور حول «مقوله محوری» به عنوان مرکز شبکه ارتباطی مقولات سامان می‌یابند. در این باره ارائه یک توضیح ضروری است. بخش‌ها یا ابعاد مذکور به عنوان «توصیه‌»‌های روش داده‌بنیاد در دسته‌بندی مقولات بوده و بنا به تشخیص پژوهشگر قابل تغییر است.
۳-۳-۳- کدگذاری انتخابی
کدگذاری انتخابی فرایند یکپارچه‌سازی و بهبود مقوله‌هاست به گونه‌ای که نتایج پژوهش شکل تئوری به خود گیرد. استِراوس و کوربین، در این رابطه می‌گویند: (Strauss & Corbin, 1998, p.85)
«در کد­گذاری باز، تحلیل­گر به پدید آوردن مقوله­ها و ویژگیهای آنها می ­پردازد و سپس می­ کوشد تا مشخص کند که چگونه مقوله­ها در طول بُعد­های تعیین شده تغییر می­ کنند. در کد­گذاری محوری، مقوله­ها به طور نظام مند بهبود یافته و با زیر­مقوله­ها پیوند داده می­شوند. کد­گذاری انتخابی، فرایند یکپارچه­سازی و بهبود مقوله­ها است.»
ذکر این نکته لازم است که، اگرچه ترتیب نتایج این سه نوع کدگذاری در پی‌یکدیگر می‌آید، بدین گونه که ابتدا مفاهیم، سپس مقوله‌ها و در نهایت قضیه‌ها، تئوری را می‌‌سازند؛ اما پژوهشگر تا رسیدن به تئوری مسیر مشابهی را طی نمی‌کند. به دیگر سخن، در فرایند تحقیق لزوماً «کدگذاری باز، محوری و انتخابی به دنبال یکدیگر نمی‌آیند بلکه به گونه‌ای تحلیلی خروجی هر یک ورودی دیگر است».
قضیه (Proposition)
سومین عنصر نظریه داده‌بنیاد که خروجی اصلی مرحله کدگذاری انتخابی محسوب می‌شود، «گزاره‌های تئوریک» یا «قضیه»ها هستند که بیانگر روابط تعمیم‌یافته بین یک مقوله و مفاهیم آن و بین مقوله‌های معین است. گلیسر و استراوس ابتدا عنصر سوم را فرضیه^[۱۳۵]‌ها نامیدند؛ اما بعداً به نظر رسید که واژه «قضیه» مناسب‌تر است. زیرا قضایا متضمن روابط مفهومی هستند؛ در حالی که فرضیه‌ها مستلزم روابط سنجش‌پذیرند. «قضایای تئوریک» ناظر به روابط میان مقوله‌ها هستند. (دانایی فرد و دیگران، ۱۳۸۳ ص۱۳۶)
شکل شماره ۳-۵: کدگذاری انتخابی: ورودی‌ها، فرایند و خروجی‌ها
۳-۴- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق
در مورد قلمرو مکانی نیز توجه به یک نکته ضروری ست. از آنجا که ماهیت رشته خط مشی‌گذاری عمومی و به ویژه موضوع خط مشی‌گذاری زیست‌محیطی اقتضاء می‌کند، حوزه بازیگران و گروه‌های ذینفع مربوط در داخل کشور کاملاً متکثّر و متنوّع می‌باشد. لذا پژوهشگر در مقام طراحی الگوی مورد نظر، ناگزیر به در نظر گرفتن عموم بازیگران،‌ نهادها و سازمان‌های عمومی دخیل در فرایند تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی بوده است، اما در عین حال مراجعه به بازیگران تقنینی (نمایندگان مجلس شورای اسلامی) و نیز بازیگران اجرایی (کارگزاران سازمان حفاظت محیط زیست) نسبت به سایر بازیگران بیشتر بوده است.
بازه زمانی انجام تحقیق شرایط زیست‌محیطی جهانی از دهه ۱۹۸۰ تا کنون یعنی یک دوره طولی ۲۲ ساله را شامل می‌شود. هم‌چنین در مورد شرایط زیست‌محیطی داخلی، دوره زمانی ۲۴ ساله پس از پایان جنگ تحمیلی و آغاز برنامه اول توسعه (سال ۱۳۶۸) مدّ نظر بوده است.
۳-۵- جامعه و نمونه تحقیق
جامعه و نمونه آماری تحقیق حاضر با توجه به استراتژی انتخاب شده برای انجام پژوهش (روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد) ذیل رویکرد تحقیقِ کیفی تعریف خواهد شد. از آنجا که مطابق با مراحل استراتژی پژوهش مذکور، محقّق جهت گردآوری اطلاعات به خبرگان موضوع مراجعه کرده است (داده‌های دست اول) لذا جامعه آماری تحقیق عبارتست از خبرگان موضوع خط مشی‌گذاری (سیاستگذاری) زیست‌محیطی که دارای دانش و تجربه مرتبط در موضوع باشند. چنین افرادی طبعاً در سطوح عالی تصمیم‌گیری و خط مشی‌گذاری زیست‌محیطی (نظیر مدیران ارشد فعلی یا سابق سازمان حفاظت محیط زیست، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و …) و یا سطوح علمی و دانشگاهی فعالیت داشته‌اند.
امّا در مورد شیوه نمونه‌گیری روش داده‌بنیاد دارای تدبیر خاصّ خود می‌باشد. این روش در نمونه­برداری هدفمندِ افراد برای مصاحبه یا مشاهده که به آن «نمونه‌برداری نظری» می‌گوید از نگرشی منحصر­به­فرد حمایت می­ کند که آن را از دیگر رهیافت‌های کمّی و کیفی به جمع­آوری داده ­ها متمایز می‌سازد. از سویی بر خلاف نمونه­برداری صورت گرفته در بررسی­های کمّی که معمولاً تصادفی است، ن
مونه‌برداری نظری کاملاً ارادی و هدف‌مند است. ثانیاً این شیوه نمونه‌برداری نمی­تواند قبل از شروع پژوهش برنامه­ ریزی شود، بلکه تصمیمات خاص نمونه­برداری در خلال فرایند پژوهش شکل می­گیرند. علت اصلی بروز این تمایز در روش نمونه‌برداری نیز آن است که نظریه­پردازان­ داده­بنیاد از شیوه‌ای استفاده می­ کنند که مستلزم جمع­آوری و تحلیل هم­زمان و زنجیره­وار داده ­ها است.
هم­زمانی جمع‌ آوری و تحلیل انواع مختلف داده‌ها، به پژوهشگر فرصت می‌دهد بیاندیشد به منظور تدوین تئوری چه داده‌هائی را و از کجا جمع‌ آوری کند. نمونه‌برداری در مسیر تحلیل با ظهور مفاهیم پیش می‌رود و طرح پژوهش هیچ‌گونه محدودیتی در خصوص نوع داده و شیوه جمع‌‌آوری آن ایجاد نمی‌کند. نمونه‌برداری نظری حاکی از آن است که موردها به گونه‌ای انتخاب می‌‌شوند که مؤلفه‌ها و ویژگی‌های مفاهیم و مقوله‌ها را توسعه دهند؛ نمونه‌‌برداری نظری از سویی کیفیت مفاهیم و مقوله‌ها را افزایش داده و از سوئی دیگر نمونه بعدی و مسیر حرکت را مشخص می‌کند و نهایتاً با کفایت نظری پایان می‌یابد.
بنابراین می‌توان گفت نمونه تحقیق در روش داده‌بنیاد، تحت تأثیر هر یک از موارد (مصاحبه‌های نیمه‌ساختار یافته تخصصی و یا متون مراجعه شده) جهت می‌یابد به این صورت که تجزیه و تحلیل هر مصاحبه، رهنمون مصاحبه بعدی خواهد بود. خبرگی مصاحبه شوندگان در تحقیق حاضر از یکی از دو معیار زیر تبعیت کرده است:
برخورداری از سابقه اجرایی در حوزه خط مشی‌گذاری عمومی به ویژه حوزه زیست‌محیطی.
برخورداری از دانش علمی و تخصصی محیط زیست و تعامل با دستگاه‌های اجرایی مرتبط.
مطابق با مراحل روش تحقیق داده‌ بنیاد فرایند نمونه‌برداری نظری تا مرز تحقق کفایت نظری ادامه می‌یابد. بدین منظور در مجموع ۱۶ مصاحبه نیمه‌ساختاریافته تخصصی با در نظر گرفتن معیارهای فوق صورت گرفته است. مصاحبه‌ها (بین ۶۰ تا ۱۲۰ دقیقه) ضبط می‌شد تا با مرور چندباره گفتگوها، تحلیل و بررسی دقیق‌تری نسبت به دیدگاه‌های طرح شده مشارکت کنندگان انجام شود.
علاوه بر ۱۶ مصاحبه مذکور، ۲ مطالعه به صورت مجزّا نیز وارد فرایند کدگذاری گردید. یک مطالعه با «صبغه تاریخی»، سیر تطوّر موضوع محیط زیست در برنامه‌های توسعه کشور را مدّ نظر داشت و مطالعه دیگر با «صبغه اسلامی»، ارزش‌های برآمده از رویکرد اسلام به محیط زیست را محور تحلیل خود قرار داد. در مورد دو مطالعه مذکور به تفصیل بیشتر در ادامه همین فصل (مکانیزم بومی‌سازی خروجی تحقیق) مطالبی ارائه خواهد شد. جدول زیر پراکنش مصاحبه شوندگان را با توجه به معیارهای مذکور نشان می‌دهد.
جدول ۳-۱: پراکنش کلّی مصاحبه شوندگان تحقیق با توجه به معیارهای خبرگی

• استانداردهایی که تا حد امکان لازم است به طور مداوم در انجام فعالیت های خاص به کار رود ، اما لزوما نتایج یکسانی از کاربرد آنها حاصل نمی شود . قواعد فهرست نویسی انگلوامریکن ، فرمت مارک ، قوانین استاندارد بین المللی توصیف کتابشناختی ( آی.اس.بی.دی ) ^[۴۰]و شماره استاندارد بین المللی کتاب ( آی.اس.بی.ان ) ^[۴۱]نمونه های از این نوع استانداردها هستند .

• • استانداردهای فنی با مشخصاتی که نظارت دقیق بر آنها برای بهره گیری مشترک از اطلاعات ضروری است . استانداردهای وضع شده توسط سازمان ملی استانداردهای اطلاع رسانی در آمریکا در باب موضوع هایی چون مشخصات ساختار فرمت ها و فهرست ها مواردی از این نوع هستند . ( نشاط ، ۱۳۸۵ )

  (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۹ : اولین استانداردهای کتابخانه های دانشگاهی در ایران .
اولین استاندارد کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی در ایران در سال ۱۳۵۸ توسط اصغر دلبری پور که می توان به عنوان قدیمی ترین استاندارد کتابخانه های دانشگاهی ایران دانست ، تهیه و تدوین شده است .مفاد این استاندارد به شرح زیر است :
بخش اول
خدمات
استاندارد الف / ۱
به منظور حمایت از برنامه های آموزشی و پژوهشی و ملی در هر دانشگاه خدمات کتابخانه های دانشگاهی با بهره گرفتن از اطلاعات مدون و مضبوط در هر شکل را جهت مراجعین آن کتابخانه تسهیل خواهد بخشید.
تفسیر
هر کتابخانه دانشگاهی در تهیه و توسعه برنامه های خدماتی خود حق تقدم را به نیاز دانشجویان ، اعضای هیئت علمی و سایر اعضای پژوهشی خواهد داد که مشتریان اصلی کتابخانه را تشکیل می دهند . اگر کتابخانه برای سایر مراجعین نیز تعهدی داشته باشد آنان مشتریان درجه دوم خواهند بود .
هر کتابخانه دانشگاهی خدمات زیر را ارائه خواهد کرد :
خدمات مراجعه و اطلاعاتی که در تمام ساعات کار کتابخانه به طور مناسب ارائه می شود ؛
کمک به افراد در کاربرد منابع کتابخانه؛
خدمات لازم جهت دستیابی به مواد غیر کتابی و موادی که برای خواندن آنها آلات مخصوصی نیاز است ؛
خدماتی که مبنی بر آگاهی از منابع سایر کتابخانه هاست .
این خدمات باید به طور کامل کلیه نیازهای اطلاعاتی و کتابشناسی موجود در فضاهای پژوهشی و سایر قسمت های دانشگاه را برطرف سازد.
با اینکه در دانشگاه ها اهمیت زیادی به خواست دانشجویان فوق لیسانس و اعضای هیئت علمی معطوف می شود ، نیاز دانشجویان دوره لیسانس نیز نباید نادیده گرفته شود . بالاخره کتابخانه های دانشگاهی باید متوجه باشند که مسئولیت عظیم و سنگینی به عهده آنها و کتابخانه های تحقیقاتی گذاشته شده است تا علاوه بر حمایت از آموزش عالی همکاری های لازم بین یکدیگر معمول دارند .
استاندارد الف / ۲
به منظور دسترسی کامل به مجموعه و محتوای کتابخانه ها ، هر کتابخانه دانشگاهی اطلاعاتی از مجموعه خود نگهداری خواهد کرد که کامل و پیوسته بوده و با استانداردهای کتابشناسی ملی مطابقت خواهد داشت.
تفسیر
میزام اطلاعات کتابشناسی که در کتابخانه خاصی فراهم می شود ، به عنوان چند بستگی دارد . این عوامل عبارتند از :
باز یا بسته بودن کتابخانه – کمیت و کیفیت مواد پژوهشی – تاریخ و سن کتابخانه و دانشگاه – کیفیت همکاری با سایر کتابخانه ها و دنیای کتابداری.
به منظور حصول اطمینان از دسترسی مفید و موثر مجموعه ها و نیز افزایش کفایت تکنیکی ، مدارک کتابشناسی هر کتابخانه دانشگاهی باید بر اساس استانداردهای شناخته شده فهرست نویسی و رده بندی استوار باشد . جهت ثبات و پیوستگی این مدارک لیست های فصلی از مجموعه منتشر خواهد شد . هر کتابخانه دانشگاهی که از واحد های متعدد تشکیل یافته است موظف به تهیه فهرستگانی از مواد فهرست شده خود می باشد .
استاندارد الف / ۳
در چهار چوب مسئولیت ها و اولویتهای دانشگاهی ، هر کتابخانه ی دانشگاهی دسترسی کامل به مواد را برای تمام دانشجویان و مشتریان خود فراهم خواهد ساخت.
تفسیر
عواملی چند از قبیل امانت و توزیع ، ساعات خدمت ، ترتیبات امنیتی و کفایت خدمات در فراهم آوردن امکانات دسترسی به مواد کتابخانه موثر هستند. با این که اعمال در کتابخانه های مختلف به یک شکل انجام نمی گیرد اصولی وجود دارد که تمام کتابخانه ها ملزم به رعایت آن می باشند . اغلب مواردی که جزو موجودی کتابخانه هستند باید علاوه بر مطالعه در داخل کتابخانه به مشتریان مجاز به امانت داده شوند . استفاده از کتاب های کمیاب ، ناپایدار و آنهاییکه طالب بیشتری دارند ، باید به تناسب کنترل و ممنوع گردد . به خاطر اینکه بتوان نهایت استفاده را از مواد کتابخانه به عمل آورد ، لازم است شرایط امانت به طور دقیق تعیین و برای همه مراجعین به طور یکسان عمل شود . به علاوه در مورد مواد گمشده یا آنهاییکه در اثر استعمال خسارت دیده اند باید چاره ای اندیشید . برگشت و اعاده مواد را بلافاصله پس از استفاده و در شرایط خوب باید به مشتریان کتابخانه تفهیم کرد .
کارهای مربوط به امانت از مخازن در یک کتابخانه دانشگاهی باید به طور موثر و کافی انجام یابد و در این راه برنامه منظم و مداوم قفسه خوانی کمک بزرگی به حساب می آید . ساعات کار کتابخانه باید جوابگوی مطالعات مقرره و مرجوعه بوده و به وجود کتابخانه های اختصاصی موجود در سیستم و نیز به فضاهای دیگر مطالعه در دانشگاه بستگی دارد .
بخش دوم
مواد
استاندارد ب / ۱
مجموعه یک کتابخانه دانشگاهی از لحاظ کیفیت و کمیت جوابگوی نیازهای آموزشی دانشگاه بوده و به برنامه های پژوهشی آن کمک خواهد کرد .
تفسیر
هر کتابخانه دانشگاهی کلیه مواد و منابعی را که لزوم آنها در برنامه های آموزشی دانشجویان در سطوح لیسانس و فوق لیسانس محرز است تهیه خواهد کرد . کتابخانه ای که فاقد این مواد باشد به پیشرفت برنامه های تعلیماتی کمک نخواهد کرد . این منابع عبارتند از مواد خواندنی برای استفاده کوتاه و دراز مدت ، مواد مراجعه و کتابشناسی ، روزنامه ها و سریالهای اساسی و نیز سایر مواردی که دانشجویان برای مطالعات و تهیه رساله های خود از آنها استفاده می کنند .
مجموعه ای ناتوان مانع پیشرفت تحقیق است . گردآوری و نگهداری مجموعه های اساسی و معتبر و اجرای برنامه جامع تهیه کتاب شرایطی را در دانشگاه ایجاد خواهد کرد که تحت آنها علم و دانش به طور موثر توسعه و انتقال یابد . پر واضح است که هیچ کتابخانه دانشگاهی نمی تواند کلیه اطلاعاتی مدون را که مورد نیاز دانشجویان دوره های فوق لیسانس و دکتری برای انجام تحقیقات خود می باشد را تهیه کند . مع الوصف مجموعه از لحاظ اندازه و محتوی طوری تهیه خواهد شد که مانعی در راه تحقیق نبوده و در پیشبرد آن نیز سهمی داشته باشد . هر کتابخانه علاوه بر اینکه مجموعه خود را در زمینه های مورد علاقه خود توسعه داده است و به اولویتهای آکادمیکی و توانایی ها در دانشگاه توجه می کند ، لازم است از راه همکاری های بین کتابخانه ای که از مدتها پیش برای همکاری دو جانبه در به دست آوردن مواد تحقیقاتی استثنایی عنوان شده است در تکمیل مواد تحقیقاتی بکوشد .
توسعه سریع مواد پژوهشی و هزینه های لازم برای دسترسی به این مواد برای اشخاص که در دانشگاه ها فعالیت می کنند ، ترتیباتی را فراهم آورده است که حداکثر دسترسی را به این قبیل مواد داشته باشند . روش های متداول در اشتراک منابع و بهبود وضع دسترسی به آنها عبارتند از : امانت بین کتابخانه ای ، تمدید امکانات جهت بازدید محققان ، توافق در تهیه مواد و اشتراک در ارائه اطلاعات کتابشناسی .
با توجه به اینکه همکاری بین کتابخانه ای به شکلی که در حال حاضر مورد نظر است قادر به حذف کامل هزینه در آینده خیلی نزدیک نیست ، روش های قابل توجهی در مورد تکمیل منابع محلی در مرحله طرح ریزی است . کتابخانه های دانشگاهی با شرکت در توسعه این مکانیسم ها ی جدید دسترسی به مواد ، به تمام نیازهای محلی و منطقه ای و ملی و بین المللی خدمت خواهند کرد . سعی بر این است که مقیاس دقیقی از اندازه مناسب مجموعه و میزان توسعه یک کتابخانه دانشگاهی ارائه شود . ولی هنوز فرمول کلی که قابل عمل در کلیه کتابخانه ها باشد به دست نیامده است. در حال حاضر این چنین فرمول ها فقط شامل تخمین هایی هستند که در آنها به سطح کلی نیاز است و در صورتیکه آنها را به دلخواه به کار ببریم ، وضع مفروض را تعریف خواهند کرد . ناگفته نماند که مقیاسهای کمی در راهنمایی قضاوت کیفی که باید سرانجام در کتابخانه های دانشگاهی و مجموعه های آنها مورد توجه قرار بگیرد نقش اساسی بازی می کنند. یکی از روش های تجزیه و تحلیل برگشتی است که از آن به منظور تسهیل بخشیدن به مقایسه کتابخانه های مشابه استفاده می شود . روش دیگر که می تواند جنبه عمومی داشته باشد ، ( نمایه کیفیت ) است که شورای علوم تربیتی آمریکا برای ارتباط دادن اندازه مجموعه به کیفیت برنامه های آموزشی عرضه کرده است .
استاندارد ب / ۲
مجموعه یک کتابخانه دانشگاهی بطور سیستماتیک و مداوم و با توجه به خط مشی های مفصل و معین توسعه خواهد یافت.
تفسیر
هر کتابخانه دانشگاهی هر چند مجموعه عظیم و تنوع قابل توجهی در موضوعات مورد علاقه خود داشته باشد از یک خط مشی جهت توسعه منابع پیروی می کند که راهنمودی در انتخاب و تهیه مواد است .
با ایجاد یک چنین خط مشی ، کتابداران مطمئن خواهند شد که طرح ریزی و توسعه مجموعه کتابخانه با توجه به اهداف آکادمیکی ، تحقیقاتی ، خدماتی و با عنایت به اولویت ها و در محدوده منابعی که در دسترس است انجام می پذیرد.
مشورت نزدیک با اعضای هیئت علمی و مدیریت کتابخانه و مخصوصا متخصصان موضوعی ، مسئولیت تهیه و اجرای این خط مشی را تضمین خواهد کرد .
تشخیص مشکلات ذاتی و لاینفک در توسعه مجموعه مستلزم اطلاعاتی است که کتابخانه از توسعه برنامه های آموزشی ، پژوهشی و خدماتی دانشگاه و اجزای آنها که روی کتابخانه اثر می گذارند داشته باشد .
وقتی روش توسعه مجموعه کتابخانه مشخص شد ، باید به اطلاع اعضای هیات علمی و هیات مدیره دانشگاه برسد . به خاطر اطمینان از این که این خط مشی منعکس کننده تحولات و تغییرات دانشگاه است به طور منظم مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت .
استاندارد ب / ۳
هر کتابخانه دانشگاهی باید حاوی انواع مختلف اطلاعات مدرن باشد .
تفسیر : مطابق معمول و بر حسب سنت ، کتابخانه دانشگاهی محل استقرار اطلاعات چاپی است که برای حمایت از برنامه های آموزشی و پژوهشی مورد نیاز می باشد . با توجه به نقش مهمی که امروزه مواد غیر کتابی از قبیل فیلم ها ، صفحات موسیقی و نوارها در ارائه اطلاعات مدرن بازی می کنند کتابخانه دانشگاهی به استثنای مواردی که این مواد صرفا در کلاسهای درسی به کار خواهد رفت ملزم به تهیه آنهاست .
بخش سوم
کارکنان
استاندارد ج / ۱

ایجاد شد .
: کتابخانه های روم : به مدت ۵۰۰ سال در روم ، کتابخانه ای وجود نداشت ، و متون مضبوط چندان فراوان نبود . اما از شروع قرن دوم ، پیش از میلاد ، و از میانه ی این قرن که زبان لاتینی رواج یافت و ثبت و ضبط تاریخ رم ضروری شد ، سرداران رومی ، به کتاب و کتابخانه علاقه مند شدند و در هر جنگی ، کتابخانه ها را غارت می کردند و به روم می آورند ، تا پس از ترجمه به زبان لاتینی ، در کتابخانه های خود نگهداری کنند ، غنایم این کتابخانه ها بخشی از کتابخانه های شخصی سرداران رومی را تشکیل می داد . و بدین ترتیب ، داشتن کتابخانه های شخصی بزرگ در میان اشراف و سرداران ، به صورت یک سنت اشرافی درآمد . ( مزینانی ، ۱۳۸۲) بنابر کتاب زندگی ” مردان نامی پولوتارک ” کتابخانه لوکولوس ^[۱۰] ، ۵۷ تا ۱۱۴ قبل از میلاد ، مشهور ترین کتابخانه ی آن دوران بود . از دیگر کتابخانه ها در این دوران ، می توان به کتابخانه اکتابیان ^[۱۱] ، و کتابخانه عمومی پالاتینا ^[۱۲] اشاره کرد . از دیگر کتابخانه های معروف که قابل مقایسه با کتابخانه های یونانیان بود ، اولپین ^[۱۳] اشاره کرد . به هر حال در دوران امپراطوری روم کتابخانه ها به طور عمده از نوع خصوصی ، دولتی ، عمومی ، مسیحی و کتابخانه های معابد بت پرستان بود . ( مزینانی ،۱۳۸۲ )
: کتابخانه های هند باستان : کتابخانه های هند باستان ، با شکل گیری سازمان های آموزشی به وجود آمد ، یعنی با ایجاد نهادهای آموزشی و دانشگاههای بزرگ کتابخانه ها نیز در آنها تاسیس شدند. دانشگاه نالاندا ^[۱۴] که در سال ۴۰۰ میلادی یکی از بزرگترین دانشگاه های هند بود ، کتابخانه ای بزرگ و معتبر داشت . از دیگر دانشگاههای هند باستان ، تاکسیلا است که کتابخانه ای معتبر داشت . ( موکهرجی ، ۱۳۶۸ )
: کتابخانه های چین باستان : کهنترین اطلاعات مربوط به کتابخانه در چین به دوران امپراطوی سلسله چو^[۱۵] ، باز می گردد ، که شهر لویانگ^[۱۶] در ایالت هونان^[۱۷] امروزی پایتخت بود. بنا به روایتی محفوظ در پیشینه تاریخی سوماشین ^[۱۸] لائوتسه فیلسوف مشهور سده هفتم قبل از میلاد ، کتابدار یا بهتر بگوییم ، کتاب بان کتابخانه بوده است . ( موکهرجی ، ۱۳۶۸ )
: کتابخانه های شامات ، و دیگر تمدن های کهن خاورمیانه : در بلاد شام نیز آثاری از کتابخانه های قدیمی یافت می شود . این ناحیه که شامل سوریه ، بخشهایی از لبنان ، فلسطین ، ترکیه می شود ، شاهد ظهور تمدنهایی از اقوام سامی بود که کتابخانه هایی را تاسیس کردند . یکی از این کتابخانه ها ، کتابخانه ” ایبه ” یا مرکز استان ایبله بود . کتابخانه های شهر ” اوگاریت ” نیز از دیگر کتابخانه های مهم ناحیه شامات در عصر باستان محسوب می شود.
: کتابخانه های قرون وسطی (حدود ۵۰۰ – ۱۵۰۰ میلادی.) قرون وسطی ^[۱۹] یا عصر میانه دوره ای از تاریخ اروپاست که بین دوران باستان و رنسانس قرار دارد. ( مزینانی ، ۱۳۸۲) این دوره که حدود ۱۰۰۰ سال ادامه داشت زمان سلطه معابد و کلیسا ها بود و مجموعه کتابخانه ها اندک و استفاده از کتابخانه ها شدیدا در انحصار کشیش ها بود . در مقطعی در این دوره – اوایل قرن هفتم – کتابخانه ها در جهان اسلام رشد چشم گیری داشتند ؛ دو عامل باعث این امر بود .یکی زبان عربی که تبدیل به زبان استانداردی شده بود و دیگری اینکه انتقال صنعت کاغذ سازی از چین به جهان اسلام بود. این عوامل باعث شد که نسخه های زیادی از کتابها تهیه شده و کتابخانه ها گسترش یابند . به طور مثال ، خاندان بنی امیه در مرکز خلافت خود یعنی دمشق ، کتابخانه ای بزرگ تاسیس کردند که مملو از نسخ خطی در زمینه های مذهبی و غیر مذهبی بود. در دوران خلفای عباسی ، (۷۵۰ تا ۱۱۰۰ میلادی ) به ویژه هارون الرشید ، دانشگاه عظیمی در بغداد تاسیس شد که کتابخانه ها و آزمایشگاه های بزرگی داشت . برای تامین کتاب کتابخانه های این دانشگاه تمامی کتابخانه های بلاد اسلامی از اسپانیا تا هند ، مورد جستجو قرار گرفت . این کتابخانه ها برای استفاده تمام دانشمندان و علما مهیا شد و تا قرن ۱۰ میلادی چنین کتابخانه هایی در تمامی جهان اسلام به وجود آمد . از اواخر قرون وسطی و ایجاد دانشگاه ها در اروپا با رشد کتابخانه ها در غرب رو به رو می شویم . به این معنا که در هر دانشگاه ، به تعداد دانشکده ها کتابخانه تاسیس کردند. در این دوره در کتابخانه های دانشگاهی اروپا ویژگی جالبی به وجود آمد . کتابخانه ها به دو بخش library Manga و Library para تقسیم شد ؛ در بخش اول کتابهای مهمی که به امانت داده نمی شد به واسطه مهم بودن زنجیر می کردند و در بخش دوم کتابهای تکراری و معمولی را نگهداری می کردند و به امانت نیز داده می شد . در این دوره عمده ترین کتابخانه ها عبارت بودند از کتابخانه های دانشگاهی ، خصوصی ، کلیسایی ، رهبان گاهی ، و سلطنتی. ( مزینانی ، ۱۳۸۲) از اواخر این دوره دوره ی رنسانس شروع می شود که کتابخانه واتیکان ، بزرگ ترین و مهم ترین کتابخانه ای بود که در این دوران به وجود آمد .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

: کتابخانه های قرون جدید ( ۱۵۰۰ – ۱۸۰۰ میلادی ) : از نیمه دوم قرن هفدهم تا اواخر قرن ۱۸ دوره ی جدیدی در اروپا به وجود آمد که به عصر روشن گری ^[۲۰] معروف است . ( مزینانی ، ۱۳۸۲) به دلیل حضور نهضت اصلاح دینی^[۲۱] توسط مارتین لوتر^[۲۲] در سال ۱۵۱۷ ، کتابخانه های رهبان گاه ها و صومعه ها مورد هجوم قرار گرفت و کتابخانه های این کتابخانه ها تا حدود زیادی نابود شدند . در این زمان با رشد حس ناسیونالیستی ، که در اروپا به وجود آمده بود ، به تدریج کتابخانه های ملی در اروپا شکل گرفت . این کتابخانه ها در ابتدا به عنوان کتابخانه های سلطنتی و دولتی مطرح بودند ولی بعدها با افزایش مجموعه هایشان به کتابخانه های ملی تبدیل شدند . ( مزینانی ،۱۳۸۲ ) از دیگر دستاوردهای نهضت اصلاح دینی رشد کتابخانه های دانشگاهی در اروپا بود . از جمله کتابخانه ی دانشگاه کمبریج^[۲۳] ، کتابخانه های دانشگاه آمریکا ، مانند کتابخانه ی دانشگاه هارواد^[۲۴] ، کتابخانه ی دانشگاه ییل ^[۲۵]، کتابخانه دانشگاه پرینستون می توان نام برد.
: کتابخانه های دوران معاصر ۱۸۰۰ میلادی تا کنون : در این دوره شاهد پیشرفت قابل در ک کتابخانه ها هستیم ، یعنی دوره ای که کتابخانه ها از نظر مجموعه ها و منابع رشد کمی چشم گیری می یابد . ( مزینانی ، ۱۳۸۲) در این زمان ، شاهد حضور کتابخانه های عمومی به مفهوم واقعی و امروزی آن هستیم . سابقه دسترسی همگانی و عمومی و کتابخانه ها به قبل از قرن ۱۹ می رسد . لیکن کتابخانه عمومی به مفهوم واقعی آن در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ رشد کرد و اساسا به دوران چاپی ظهور دموکراسی و گسترش تعلیمات عموم تعلق دارد . ( مزینانی ، ۱۳۸۲) پیدایش و به وجود آمدن کتابخانه های پژوهشی و تخصصی نیز محصول قرن ۱۹ می باشد . کتابخانه های پژوهشی و اختصاصی به مفهوم نه چندان دقیق آن از روزگار باستان وجود داشته و مجموعه های اختصاصی به قدمت خود کتابخانه ها است . اما کتابخانه اختصاصی به مفهوم امروزی آن محصول قرن ۱۹ است .
۲-۳ : تاریخچه تحول کتابخانه های ایران .
در بررسی سیر تحول کتابخانه های ایران این نکته را باید مد نظر قرار داد که برخی از کتابخانه ها ممکن است در محدوده فعلی سرزمین فعلی ایران قرار نگرفته باشند ولی چون به نوعی ایرانیان در شکل گیری آنها نقش داشته اند آنها را نیز باید جز کتابخانه های ایران قرار داد .
برای اینکه کتابخانه های ایران را در طول تاریخ، به صورتی منظم و زمان بندی شده بررسی کنیم ، باید آنها را در ادوار مختلف مد نظر قرار دهیم ، در این زمینه دو دوره تاریخی پیش از اسلام به ایران که از حدود ۵۵۰ قبل از میلاد شروع و به سال ۶۵۱ میلادی ختم می شود . دوره دوم که پس از اسلام به ایران شروع شد ، و تا عصر کنونی ادامه می یابد ،و در مجموع آنها را با عنوان کتابخانه های اسلامی بررسی می کنیم . بعضی از نویسندگان معاصر در حوزه کتابداری برای بررسی سیر تاریخی کتابخانه های ایران دو دوره تاریخی قائل شده اند .
الف : کتابخانه های دوره سنتی یا عصر قدیم : که از ایران باستان یعنی از زمان شکل گیری سلسله هخامنشی در ایران در سال ۵۵۰ قبل از میلاد شروع شده و به سال ۱۹۰۶ میلادی که انقلاب مشروطه ایران به وقوع پیوست ختم می گردد .
ب : دوره انتقالی یا جدید که از زمان انقلاب مشروطه شروع شده و هنوز نیز ادامه مییابد.
طی این دوران طولانی که حدود ۲۵۵۰ سال را در بر می گیرد ، هرگاه حکومت ها و سلسله های ایرانی قدرت خود را تثبیت کردند ، و در مناطق مختلف تحت حکومت خود امنیت و نظم را به وجود آوردند ، شاهد رشد و شکوفایی کتابخانه های بزرگ و متعددی هستیم . این روند در حکومت هخامنشیان ، و ساسانیان کاملا مشهود بود . پس از ورود اسلام به ایران و پس از دو قرن دوران گذار و انتقال و ایجاد حکومتهای مستقل ایرانی ، شاهد شکل گیری کتابخانه ها هستیم . در این دوره ، که همزمان با شروع قرون وسطی در اروپاست ، علم و تمدن و فرهنگ از دنیای غرب به شرق منتقل شد و در حالی که اروپا در دوران تاریکی به سر می برد ، کشورها و ملل اسلامی به ویژه ایران ، وارد دوره ای از تمدن درخشان اسلامی می شود که بیش از ده قرن ادامه می یابد . ( مزینانی ، ۱۳۸۲)
ابن ندیم در کتاب الفهرست ، از کتابخانه ای در کاخ آپادانا تخت جمشید ، سخن می گوید که مجموعه ای درباره موضوعات گوناگون بر کتیبه های چوبی و سنگی و الواح گلین داشت . کشف هزاران لوح به سال ۱۳۱۳ ش در خرابه های کاخ آپادانا ، وجود این کتابخانه بزرگ را که باستان شناس ها بدان نام کتابخانه استخر دادند را تایید کرد. و این زمان ، زمانی است که کوروش آزادی بخش ، منشور بابل را که نخستین اعلامیه حقوق بشر او دانسته اند ، و مدل استوانه ای آن در بنای سازمان ملل نگهداری می شود انتشار می دهند و کتابخانه استخر را اسکندر به آتش کشید .
ایران خود اسیر دشمن می شود ، اما اندک اندک آزادی خویش را باز می گرداند . و باز ، آنجا به تاسیس کتابخانه می پردازند . و از چین و هند و دیگر نقاط کتاب ها گرد می آورد . دیری نمی پاید که حمله عرب سر می رسد . تا زمانی که آزادی اجتماعی وجود ندارد از کتاب و کتابخانه هم اثری نیست . اما به گفته تاریخ نگاران ، قوم عرب که بر سر سرزمین ایران چیزه شد خود پس از زمانی مغلوب تمدن مردم این خطه می گردد . آثار ایرانیان به کتابخانه های امپراطوری اسلام راه می یابد و بار دیگر به تدریج با جان گرفتن آزادی اجتماعی در خاک ایران ، کتابخانه ها رو به رشد می کند و این دوره ، دوره ای که اروپا ، به سبب تسلط کلیسا و ایجاد اختناق فکری سالهای سترونی را می گذارند ، در ایران کتاب و کتابخانه به لحاظ نبودن محدودیت های شدید دوران پر شکوهی را طی می کرد . در هر شهر کتابخانه ای به پا می شود که ویژگی های کتابخانه عمومی را دارد . در نیشابور ، اصفهان ، غزنه ، شیراز ، مرو ، بخارا ، و دیگر شهرها مجموعه های خصوصی و کتابخانه های فرمانروایان ،نیز رو به فزونی است و پاره ای از آنها از نظر نظم دهی تا حد بسیار پیش می روند .
هنگامی که ابن سینا ، از طرف نوح بن منصور ، به سمت کتابدار دربار برگزیده میشود ، با دیدن آن کتابخانه شگفت زده می شود . و می نویسد : ” کتابهای هر مبحث و موضوع اتاق جداگانه داشتند و چندین اتاق بود . در یک اتاق ، مجموعه شعر و در اتاق دیگر کتب مذهبی و الی آخر. فهرست مولفان یونان قدیم را برای یافتن کتابهایی که به دنبال آنها بودم بررسی کردم . در این مجموعه ، کتابهایی دیدم که کمتر کسی ، از آنها نامی شنیده بود و من خود نیز از پیش آنها را ندیده بودم ” .
صاحب ابن عباد که گفته شده تنها برای حمل کتابهای مذهبی او به چهارصد شتر نیاز بوده ، کتابخانه بزرگش را که فهرست آن به ده جلد می رسد ، در ری وقف مردم می کند .
نشانه هایی که از فراهم ساختن امکان برای استفاده بیشتر از کتابخانه ها در این دوران به جای مانده ، از درخشان ترین نکته های تاریخ کتابداری ایران است . باز گذاردن کتابخانه ها به روی عموم ، امانت دادن کتاب و نظم بخشیدن به مجموعه ها برای تسهیل در بازیابی ، در محیط و زمانی انجام می گیرد که تعصب فکری نیست و ترس از ظهور عقاید جدید وجود ندارد و بسط علم و گسترش افکار گوناگون به سود جامعه دانسته می شود . در همین دوران ، یاقوت حموی ، جغرافی دان معروف اندکی پیش از هجوم مغولان سه سال در مرو زیست از اینکه کتابخانه های این شهر دکه شماره شان از ده فزون بود ، بی هیچ قید و مانع به او کتاب امانت می دادند در تعجب بود . او می نویسد ” در خانه ام از دویست جلد کتاب بود که از کتابخانه ها به امانت گرفته بود و گرچه گران بها بودند اما از برای آنها ودیعه ای نسپرده بودم”.
تمدن ایران یکبار دیگر شاهد یورش مغول و تاتار می گردد. کتابخانه ها فرو می ریزد و کتابها همچون هیزم برای سوخت به کار می روند . زمانی که زور و وحشت و بیم چیره اند و محیط خفقان آور است و از کتاب و کتابخانه اثری نیست ، اما برای چندمین بار در تاریخ فرهنگ ایران ، همینکه محیط اجتماعی رو به آرامش می رود ، هراس آدمیان کاستی می گیرد و مردم به آرامی احساس آزادی می کنند و کتابخانه ها نیز سر بلند می کنند . در مراغه خواجه نصیر الدین طوی ، کتابهای فراوانی ، را که پس از مغول ، در مرو ، نیشابور ، سمرقند ، بخارا ، الموت به جای مانده گرد می آورد : رشید الدین فضل الله در تبریز کتابخانه ای به پا می کند و مجموعه خود را وقف می کند . وی در وقفنامه اش می نویسد ” شصت هزار کتاب درباره موضوعات مختلف علمی ، تاریخی ، ادبی و … .را که از ایران و ترکستان و مصر و هندوستان و چین و روم جمع آورده ام ، وقف کتابخانه رشیدی می کنم . ” و باز داستان محیط آزاد و رشد کتابخانه ها از سر گرفته می شود ، تا آنجا که شاه عباس صفوی پناهندگان ارمنی را به گرمی می پذیرد و آنان را در جلفای اصفهان اسکان می دهد و در ساختن کلیسا و کتابخانه خود آزادشان می گذارد . کتابخانه جلفا که هنوز وجود دارد از قدیمی ترین کتابخانه های دنیا است .
انقلاب مشروطیت ایران که زاینده ی آزادیهای اجتماعی نوینی می گردد ، و مطبوعات را به عنوان رکن چهارم مشروطیت شناخت ، پهنه گسترده تری برای ایجاد کتابخانه پدید آورد و به سال ۱۳۱۳ ش نخستین کتابخانه عمومی ایران به نام ” کتابخانه عمومی معارف ” در مدرسه دارالفنون بنیان یافت و به تدریج ، بر شماره کتابخانه هایی که در خدمت گروه های گوناگون جامعه در آمدند افزون گردید. ( ابرامی ، ۱۳۸۶ )
به طور کلی کتابخانه هایی که پس از ورود اسلام به ایران تا انقلاب مشروطه به وجود آمدند از انواع زیر بودند :
۱ : کتابخانه های مساجد که در تمامی شهرهای اسلامی وجود داشته است .
۲ : کتابخانه های مقابر مقدس.
۳ : کتابخانه های خانقاه ها ، زاویه ها و رباط ها .
۴ : کتابخانه های بیمارستان ها .
۵ : کتابخانه های مدارس علمی و دینی .
۶: کتابخانه های خصوصی که محدثان ، فقها ، مورخان و ادیبان و دانشمندان رشته های علوم اسلامی ایجاد کرده بودند.
۷ : کتابخانه های پادشاهان ، وزراء و امیران . ( مزینانی ، ۱۳۸۲)
در سال ۱۳۱۳ شمسی با همت علی اصغر حکمت دانشگاه تهران تاسیس گردید که تاثیر به سزایی در آموزش عالی ایران داشت . از سال ۱۳۲۶ به بعد نیز دانشگاههایی در تبریز ، مشهد ، شیراز ، اصفهان و اهواز تاسیس شدند . بدین ترتیب با افزایش مدارس و توسعه آموزش عمومی ، افزایش دانشگاهها و افزایش تعداد با سوادان نیاز به کتاب و کتابخانه ها بیشتر شد . این روند سبب شد تا در این دوره علاوه بر کتابخانه های خصوصی و مدارس قدیم ، کتابخانه های مدارس جدید و دانشگاه ها و کتابخانه های عمومی نیز در ایران توسعه یابد .
در اواخر دهه سی و اوایل دهه چهل کتابخانه های دانشگاهی ، عمومی و تخصصی در ایران رشد و توسعه زیادی یافتند. در سال ۱۳۴۵ با تشکیل هیئت امنای کتابخانه های عمومی کشور به تدریج در تمامی شهرهای بزرگ ایران کتابخانه های عمومی تاسیس شد . به هر حال طی دوران پهلوی تمامی انواع کتابخانه های جدید در ایران به وجود آمدند و به رشد و توسعه ادامه دادند . در اوایل این دوره یعنی تا اواخر دهه سی نیز تعدادی کتابخانه خصوصی و دولتی مهم نیز در ایران به وجود آمدند . (مزینانی ، ۱۳۸۲)
۲-۴ : کتابخانه های دانشگاهی .
فلسفه وجودی این نوع کتابخانه در دانشگاه ها ،دانشکده ها ، موسسات آموزش عالی و دانش سراها کمک به استادان ، مدرسان و دانشجویان برای پیشبرد کار تحقیق و تدریس است و مهم ترین نوع آنها کتابخانه های مرکزی دانشگاهها یا کتابخانه های بین دانشگاهی است.
کتابخانه های دانشگاهی همیشه به یک صورت نیستند بلکه ممکن است شامل کتابخانه های متعدد ، به صورت کتابخانه مرکزی ، کتابخانه های دانشکده های و حتی بخشها و رشته های گوناگون باشند که این امر گاهی باعث پیچیدگی امور مدیریت و تنظیم اقدامات اداری و سازمانی شده ،در مجموع مدیریت مرکزی را مشکل می سازد.
در کتابخانه های دانشگاهی بر خلاف کتابخانه های عمومی و ملی مسئولیت انتخاب کتاب معمولا بین کتابداران متخصص و هیئت آموزشی تقسیم میشود و چون استادان و محققان بر حسب مسئولیت حرفه ای و مشاغل آموزشی نمی توانند در جریان تمام انتشارات قرار گیرند ، همکاری کتابداران متخصص در امر کتاب شناسی بسیار حائز اهمیت است.
از نظر حقوقی کتابخانه های دانشگاهی یا کتابخانه های بین دانشگاهی سازمان های عمومی محسوب میشود و معمولا توسط یک رئیس و شورای کتابخانه اداره می شوند.
رئیس یا مدیر کل مزبور را شورای دانشگاه و شورای کتابخانه پیشنهاد میکند و از طرف رئیس دانشگاه و یا وزارت علوم تعیین و ابلاغ وی صادر می شود.
رئیس کتابخانه دارای اختیارات کامل در امور اداری و تنظیم بودجه کتابخانه است.
بعضی از روسای کتابخانه های مرکزی با رای مشورتی در شورای دانشگاه شرکت کرده ، معمولا در امور مربوط به کتابخانه ها مورد مشورت قرار میگیرند.
موجودیت شورای کتابخانه در بعضی از دانشگاهها جنبه رسمی یافته است و اعضای آن عبارتند از نمایندگان اعضای آموزشی ، محققان ، دانشجویان و کارمندان علمی و اداری کتابخانه.
شخصیتهای برجسته نیز می توانند با پیشنهاد شورای کتابخانه و موافقت رئیس دانشگاه ،با نسبت حد اکثر یک پنجم ،به عضویت این شورا درآیند . ریاست شورا که معمولا از طرف اعضا انتخاب میشود ، باید از بین استادان دانشگاه یا در مرتبه مساوی آنها باشد . روسای دانشگاه و کتابخانه مرکزی در این شورا رای مشورتی دارند .در شمار وظایف شورای مزبور تعیین بودجه کتابخانه و پیشنهاد آن به شورای دانشگاه ، بررسی توانایی و نظم کاربردی کتابخانه و تعیین سیاست کلی در تهیه مجموعه اسناد و مدارک علمی و آموزشی است . شوراهای مشورتی ، علمی و تخصصی دیگری نیز ممکن است توسط شورای کتابخانه و در جنب آن به وجود آیند.
در دانشگاههای غیر دولتی معمولا هیئت امناء ، که طرز انتخاب و دوره خدمت اعضای آن از طرف مقامات ذی صلاح تعیین میشود عهده دار وظایف مزبور بوده و مسئول انتخاب رئیس کتابخانه است . هیئت مزبور در اداره دانشگاه نیز اختیاراتی دارد و می تواند مقررات اداری مربوط به کار خود و ارتباط با دانشگاه را تنظیم و تعیین کند و به مرحله اجرا گذارد . مجموع مقررات فوق معمولا نظام نامه خوانده می شود و مسائل اساسی کتابخانه مرکزی بر مبنای مواد مندرج در آن حل و فصل می گردد . به هر حال در اینگونه موسسات طبق آیین نامه هایی که در نظام نامه ،اساسنامه صنفی یا کتابچه راهنمایی موسسه پیش بینی شده است ، صلاحیت رئیس کتابخانه ،وظایف اصلی او ، چگونگی وظیفه کمیته کتابخانه و رابطه کتابخانه یا گروه های آموزشی و مسائل انتخاب کتاب و غیره مطرح و تصریح شده است. ( علومی ، ۱۳۹۰ )
۲-۴-۱: اهداف کتابخانه های دانشگاهی.
اهداف کتابخانه دانشگاهی دقیقا منطبق با اهداف سازمان مادر آن یعنی دانشگاه است ، این اهداف را میتوان به این صورت بیان کرد:
۲-۴-۱-۱ : اهداف کلی.
کمک به برنامه های آموزشی در کلیه رشته هایی که در دانشگاه تدریس میشود
کمک به برنامه های پژوهشی دانشگاه
کمک به برنامه ریزی های آموزشی دانشگاه.( مزینانی ، ۱۳۸۲)
۲-۴-۱-۲ : اهداف ویژه.
تهیه کتاب ،نشریات و مجموع مقالات و مواد مورد نیاز اعم از نوشتاری یا دیداریٍ / شنیداری منطبق با برنامه های اختصاصی و ،آموزشی دانشگاه یا موسسه آموزش عالی،
تهیه ، جمع آوری و تنظیم کتاب شناسی تمام پایان نامه های تحصیلی دوره های مختلف آموزشی و تحقیقاتی دانشگاه،
تهیه تجهیزات اطلاع رسانی و ارتباطی برای استفاده عملی دانشجویان ، محققان و استادان به طور انفرادی و مستقل نظیر رایانه ، میکرو گراف ، میکرو فیش ، میکرو فیلم ، میزهای مطالعه انفرادی و ایجاد تسهیلات از نظر شرایط مکانی متناسب و حتی اتاقهای مطالعه انفرادی،

امام (×) فرمود: «چنگ در پیمانهاى کسانى زنید که انتظار وفاداری از ایشان دارید.»

1. 1. ۶٫ حکمت شماره ۱۵۶: ضرورت خداشناسى و اطاعت (اخلاقى، عبادی، اجتماعى)

1. 1. ۶٫ ۶٫ متن حکمت

«عَلَیْکُمْ بِطَاعَهِ مَنْ لَا تُعْذَرُونَ بِجَهَالَتِهِ.»

1. 1. ۶٫ ۶٫ توضیحات نحوی

مَنْ: مضاف الیه، مجرور محلاً. لاتُعذرونَ: فعل مضارع مجهول و نائب فاعلش ضمیر بارز«واو». بجهالتِه: جار و مجرور محلاً.

1. 1. ۶٫ ۶٫ توضیحات بلاغی

معانی: از یک جملهٔ انشایی و یک جملهٔ خبری تشکیل شده است، چون «عَلیکُم» اسم فعل امری است میتوان آن را جملهٔ انشایی در نظر گرفت. ایجاز حذف دارد و غرض فایده خبر، ارشاد و تأدیب مخاطبین است.
بیان: در جمله «مَنْ لَا تُعْذَرُونَ بِجَهَالَتِهِ» کنایه از انبیا و اولیا می تواند باشد که معرفتشان امر ضروری است.

1. 1. ۶٫ ۶٫ ترجمه حکمت

امام (×) فرمود: «از آنانی اطاعت کنید که در ناشناختنشان عذرى ندارید.»

1. 1. ۶٫ ۶٫ شرح

مقصود امام (×) خداوند متعال است. بعضى گفته‏اند: مقصود لزوم اطاعت از ائمهٔ حق است که اطاعت از آنها واجب است، کسانى که علم به حقانیّت امامتشان واجب است و بهانه‏اى در نشناختن آنها از کسى پذیرفته نیست.^[۱۴۰] براساس آیهٔ ﴿یا ایُّها الذّینَ آمنوا أطیعوا اللهَ و أطیعوا الرّسولَ و اُولی الامرِمِنکم﴾^[۱۴۱] پس باید قوانین و احکام دین را از آنان فرا گرفت.

1. 1. ۶٫ حکمت شماره ۱۵۷: فراهم بودن راه هاى هدایت (اخلاقى، اقتصادى)

1. 1. ۷٫ ۶٫ متن حکمت

«قَدْ بُصِّرْتُمْ إِنْ أَبْصَرْتُمْ وَ قَدْ هُدِیتُمْ إِنِ إهتدَیتُمْ وَ أُسْمِعْتُمْ إِنِ إسْتَمَعْتُمْ.»

1. 1. ۷٫ ۶٫ توضیحات نحوی

بُصِّرتُمْ: فعل مجهول و نائب فاعل آن ضمیر بارز«واو» مرفوع محلاً. إنْ: ادات شرط، عامل جزم، مبنی برسکون.
أبصرتُم: فعل شرط و مجزوم محلاً و فاعل ضمیر بارز«تُمْ» مرفوع محلاً. قد هُدیتم إنْ إهتدیتُم …: معطوف به جملهٔ قبل.

1. 1. ۷٫ ۶٫ توضیحات بلاغی

معانی: از شش جملهٔ خبری تشکیل شده است و به خاطر اتحاد در نوع جملات عطف به واو صورت گرفته است و این که امام (×) «إنْ شرطیّه» را سه بار در جملهٔ خود به کار برده است به این معنى است که با وجود دیدن و شنیدن و هدایت شدن، در دین و شنیدن و هدایتشان شک وجود دارد و تمام جمله بیان تنفّر از ادامهٔ غفلت آنهاست و یادآوری این نکته است که در عبرت گرفتن باید از خدا مدد خواست. غرض فایده خبر ارشاد و تحریک مخاطبین است.

1. 1. ۷٫ ۶٫ ترجمه حکمت

امام (×) فرمود: «اگر چشم بینا داشته باشید، حقیقت را نشانتان دادهاند، اگر هدایت مىطلبید شما را هدایت کردهاند، اگر گوش شنوا دارید، حق را به گوشتان خواندهاند.»

1. 1. ۷٫ ۶٫ شرح

جملهٔ امام (×) اشاره به این دارد که آنها وجود حجاب را مانع از مشاهده چیزى مى‏دانند که باعث زارى و بى‏تابى است. توضیح مطلب این است که هر چند اکنون حجاب وجود دارد و حقایق پس از مرگ پوشیده است ولى آنان بر آن حقایق واقفند و با عبرتها و مثلهایى که بر زبان انبیا جارى شده است حقیقت براى آنها روشن است و مشکلات پس از مرگ را از کتب الهى و سنن انبیا فهمیده‏اند و با دلایل واضح و براهین قاطع آنها را دریافته‏اند آن چنان که گویا آنها را مشاهده کرده شکّى در آنها ندارند، بنابراین حجاب نمى‏تواند براى آنها بهانه‏اى باشد. در این که امام (×) از بین حواسّ پنجگانه اختصاصاً شنیدن و دیدن را یادآورى فرموده‏اند بدان خاطر است که عبرت گرفتن براى امور آخرت به این دو بستگى دارد. به کار بردن کلمهٔ «هدایت» در جملهٔ فوق اشاره به سهمى است که عقل بدون دخالت ابزار در هدایت دارد .^[۱۴۲]چشم بصیرت دادن به مخلوقات ازنشانههای خداست که منظور عبرت گرفتن و ایمان آوردن است و قرآن شفایی برای هدایت و ندای حقی است که درهر جایی بلندآوازه شده و بر هر زبانی جاری است، پس خداوند شرایط آگاهی را مهیا کرده است و اگر انسان گمراه شود از جانب خودش است.^[۱۴۳]

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

1. 1. ۶٫ حکمت شماره ۱۵۸: روش برخورد با دوستان بد (اخلاق اجتماعى)

1. 1. ۸٫ ۶٫ متن حکمت

در مدل اندازه گیری ارتباط نشانگرها یا همان سوالات پرسشنامه با سازه ها (متغیر ها) مورد بررسی قرار می‌گیرد و در قسمت مدل ساختاری ارتباط عامل های مورد بررسی با یکدیگر جهت آزمون فرضیه ها مورد توجه هستند. در واقع تا ثابت نشود نشانگرها یا همان سوالات پرسشنامه، متغیر های پنهان را به خوبی اندازه گیری کرده‌اند، نمی‌توان روابط را مورد آزمون قرار داد؛ لذا برای اثبات اینکه مفاهیم به خوبی اندازه گیری شده‌اند از مدل اندازه گیری یا تحلیل عاملی تأییدی استفاده می‌شود. برای بررسی معنی داری هر مدل از معیار های مختلفی همچون کای دو، P-Value و RMSEA استفاده شده است. اگر کای دو تقسیم بر درجه آزادی کمتر از ۳، P-value بیشتر از ۰۵/۰ و RMSEA کمتر از ۱/۰ باشد مدل معنی دار می باشد. اگر معیار های بالا در سطح قابل پذیرش نباشند مدل معنی دار نیست و باید اصلاح شود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مدل اندازه گیری یا تحلیل عاملی تأییدی
در روش شناسی مدل معادلات ساختاری، ابتدا لازم است تا روایی سازه^[۶۲] مورد مطالعه قرار گرفته تا مشخص شود نشانگر(سوال) های انتخاب شده برای اندازه گیری سازه‌(متغیر)های مورد نظر خود از دقت لازم برخوردار هستند. برای این منظور از تحلیل عاملی تأییدی (CFA^[63])، استفاده می‌شود. به این شکل که بار عاملی هر نشانگر با سازه خود دارای مقدار t بالاتر از ۹۶/۱ باشد. در این صورت این نشانگر از دقت لازم برای اندازه گیری آن سازه یا صفت مکنون برخوردار است؛ لذا جهت بررسی اینکه هر کدام از سازه های مدل تحقیق تا چه حد با نشانگر های انتخاب شده جهت سنجش آن ها دارای هم سویی بوده‌اند از مدل اندازه گیری یا همان تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است.

مدل اندازه گیری یا تحلیل عاملی تأییدی در سطح متغیرهای پژوهش
تحلیل عامل تاییدی متغیر مستقل مهارت های PC
در پرسشنامه ارزیابی پذیرش کیفیت خدمات الکترونیکی، رضایت و تمایلات مشتری در بانک ملت استان کرمانشاه، میزان تاثیر متغیر مهارت های PC با بهره گرفتن از ۹ سوال (نشانگر) بررسی شده است(سوال های ۱ تا ۹). مدل زیر مدل استاندارد شده بررسی متغیر مهارت های PC در نرم افزار لیزرل می باشد که رابطه متغیر و نشانگرهای آن ترسیم شده است:
شکل ۴ – ۵ مدل استاندارد شده بررسی متغیر مهارت های PC در نرم افزار لیزرل
این مدل مربوط بهفرضیه ی اول با عنوان مهارت های PC می تواند بر کیفیت سرویس وب رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد..
با توجه به شکل بالا معیارهای RSMEA، P-Value و کای دو تقسیم بر درجه آزادی در سطح قابل قبولی قرار دارند و مدل دارای برازش مناسب می باشد. لذا می‌توان پارامتر های برآورد شده در مدل را به لحاظ آماری قابل اتکا دانست و از تطابق پذیری نشانگرها با سازه‌های مورد مطالعه استفاده نمود. شکل بالا نشان می دهد که سوال ۶ دارای بیشترین تاثیر با میزان تاثیر ۴۶/۰ و سوال ۹ دارای کمترین تاثیر با میزان تاثیر ۱۹/۰ روی مهارت های PC می باشند.
اکنون به بررسی معنی داری هر یک از روابط فوق با بهره گرفتن از نمودار آماره تی استودنت می پردازیم. با توجه به اینکه مقدار آماره تی استودنت نشان داده شده در شکل زیر برای هر یک از سوال ها بیش تر از ۹۶/۱ است، در نتیجه روابط فوق همه معنی دار می باشند و برای تجزیه و تحلیل های بعدی و استفاده در مدل معادلات ساختاری باید در مدل بمانند.
شکل ۴ – ۶ مقادیر t-value مدل استاندارد بررسی مهارت های PC در نرم افزار لیزرل
مقادیر محاسبه شده t برای هر یک از بار های عاملی هر نشانگر با سازه یا متغیر پنهان خود بالای ۹۶/۱ است؛ لذا می‌توان هم سویی سوالات پرسشنامه برای اندازه گیری مفاهیم را در این مرحله معتبر دانست. با توجه به مقادیر آماره تی استیودنت مربوط به خطا ها ملاحضه می گردد که مقادیر این آماره برای همه سوال ها بیشتر از ۹۶/۱ است و نشان می دهد که با مقدار معناداری از خطا مواجه هستیم البته به دلیل اینکه روابط بین این سوال ها با متغیر همه بالا و معنی دار هستند، این خطاها قابل چشم پوشی است. برای آنکه نشان دهیم این مقادیر به دست آمده تا چه حد با واقعیت‌های موجود در مدل تطابق دارد باید شاخص‌های برازش مورد مطالعه قرار گیرد. همچنین با توجه به بار های عاملی موجود در هر یک از ابعاد می‌توان در مورد اهمیت هر یک از نشانگرها تصمیم گیری نمود..
جدول ۴ – ۷ بارهای عاملی و T-Value نشانگرهای مربوط به بررسی مهارت های PC

سازه پژوهش

علامت در مدل

بار عاملی در مدل استاندارد

T-Value

مهارت های PC

سوال ۱

۴۲/۰

۴۴/۶

سوال ۲

۳۱/۰

۷۷/۴

سوال ۳

۲۶/۰

۹۶/۳

سوال ۴

۴۰/۰

۱۲/۶

سوال ۵

۴۴/۰