در پیوست الف، ماتریس­های ، و برای بازوی اسکارای مورد مطالعه معرفی شده ­اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل سوم
راهبرد کنترل ولتاژ
مقدمه
همان طور که در فصل اول اشاره شد، راهبرد کنترل گشتاور در پیاده سازی عملی با مشکلات اساسی مواجه است. در مقابل، راهبرد کنترل ولتاژ [۶۲] مطرح شده است که معایب کنترل گشتاور را ندارد. ایده اصلی راهبرد کنترل ولتاژ از آنجا نشأت می­گیرد که به ربات و موتورهای آن، به صورت یک سیستم واحد بنام سیستم رباتیک توجه شود. آنگاه در واقع کنترل ربات به کنترل موتورهای مفاصل ربات تبدیل می­گردد. از آنجا که مفاصل ربات توسط موتورهای آن به حرکت در می­آیند، مسئله کنترل ربات تبدیل به مسئله کنترل موتورهای آن می­ شود. با این دیدگاه کنترلی، به جای کنترل گشتاور مفاصل می­توان به کنترل ولتاژ موتورهای مفاصل پرداخت. در این صورت سیگنال­های ورودی، ولتاژ موتورهای ربات خواهد بود.
موتور الکتریکی دستگاهی است که توسط منبع ولتاژ تغذیه می­ شود. بنابراین حتی برای کنترل جریان موتور، باید ولتاژ آن را کنترل نماییم. اگر از موتور مغناطیس دائم DC استفاده شود این موتور به دلیل داشتن دینامیک خطی، به خوبی و به آسانی قابل کنترل است.
مدل موتور به صورت کلی بسیار ساده­تر از مدل ربات است. بنابراین، طراحی کنترل کننده بر مبنای مدل موتور، بسیار ساده­تر از طراحی آن بر مبنای مدل ربات است. در این نوع طراحی، ربات به عنوان بار موتور دیده می­ شود. برای کنترل موقعیت هر مفصل، در واقع زاویه موتور آن مفصل کنترل می­ شود. بدین ترتیب، کنترل سیستم چند متغیره ربات، تبدیل به کنترل موتورهای آن می­ شود که سیستمی یک ورودی – یک خروجی است و با کنترل جداگانه هر مفصل به سادگی میتوان ربات مورد نظر را کنترل نمود.
بهره­مندی از مجزاسازی کامل، محاسبات کم و سرعت در انجام محاسبات، سادگی طراحی و دقت بالای آن و مقاوم بودن سیستم کنترل نسبت به دینامیک­های ربات، راهبرد کنترل ولتاژ ربات را بر راهبرد کنترل گشتاور برتری می­دهد. این راهبرد به دلیل صرف نظر نکردن از دینامیک محرکه­ها عملکرد کنترلی بهتری خواهد داشت و برای ردگیری با سرعت بالا مناسب می­باشد. شکل (۳-۱) دیاگرام کنترل ولتاژ موتور مفصل ربات را نشان می­دهد. در این فصل به طراحی و شبیه­سازی کنترل کننده مبنی بر مدل با راهبرد کنترل ولتاژ می­پردازیم.

شکل (۳-۱) دیاگرام کنترل ولتاژ موتور مفصل ربات
معادلات حرکت سیستم رباتیک
موتورهای dc در صنعت کاربردهای فراوانی دارند. دلیل آن نیز قابلیت کنترل پذیری بالای آنها می‌باشد. معادله حرکت موتورdc مغناطیس دائم به صورت زیر است:

(۳-۱)

که در آن ماتریس قطری ممان اینرسی، ماتریس قطری ضریب میرایی، بردار موقعیت زاویه­ای، بردار گشتاور موتورها و ماتریس قطری ضرایب چرخ­دنده­های موتورها می‌باشند. از معادله دینامیکی ربات به صورت زیر بدست می‌آید:

(۳-۲)

رابطه بین موقعیت موتور و متغیرهای ربات را می‌توان به صورت زیر نوشت:

(۳-۳)

معادله در مدار الکتریکی موتور به صورت زیر است:

(۳-۴)

که در آن ماتریس قطری اندوکتانس ، ماتریس قطری مقاومت آرمیچر، ماتریس قطری ضریب عکس­العمل آرمیچر، و بردار جریان و بردار ولتاژ موتورها می‌باشند. رابطه بین گشتاور و جریان نیز در موتور جریان مستقیم مغناطیس دائم به صورت

ز سوز سینه خود تا کنام باور خلق / لباس سوخته ات را گواه خواهم برد
سزای پیشکشت در حضور وصل، تنی / – چو آهوان حرم، بیگناه – خواهم برد
اگر زمانه نخجیر گر، امان دهدم / شبی به امن حریم تو راه خواهم برد
( مجموعهی اشعار، خطی ز سرعت واز آتش، شبی به امن حریم تو…، صفحه ۵۳۴ )
عبارت ” امن حریم تو” کنایه است از آغوش یار، ” زینهار دو چشم” کنایه از آرامش نگاه یار، تشبیه دیدگان یار به ” پیشگاه ” در شکوه و نوازش، ” آستان ” استعاره از چشم یار، ” چشم شکوه گستر” استعاره از چشم اشک بار شاعر، ” عریضه ای به دو سطری سیاه ” استعاره به سرمه سایی چشم شاعر، تشبیه ” نگاه یار ” به دو طاقهی اطلس در نرمی و لطافت، تشبیه محل استقرار خورشید و ماه به ” حجله خانه “، تشبیه چشم یار به ” حُقه ” ( صندوقچه ) و سیاهی و سپیدی چشم یار به طرفه های زمرد در درخشندگی، تشخص قائل شدن برای پگاه و تصور آن به انسانی که شرم و حیا دارد. ” سوز سینه ” استعاره از عشق، عبارت ” کنام باور خلق ” اذهان خلق را به کنام ( آرامگاه و آشیانه ) مانند کرده است که لبان سوختهی یار را گواه عشق، نزد آنان خواهد برد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فضای حاکم دراین شعر تصور معشوق و یار به پادشاهی است که در نخجیر روزگار پیشگاه و آستان دارد، عریضه ها دریافت می دارد و گواه می طلبد و شاعر در خور حضرتش می گوید:
سزای پیشکشت در حضور وصل، تنی
چو آهوان حرم، بیگناه – خواهم برد
مشروط بر این که زمانهی نخجیر گر مجالی برای راه یافتن به امن حریم یار بدهد.
در این غزل سیمین باز با سوار خویش سخن می گوید و این گونه می آغازد که:
نگاه دار
نگاه دار! که عمری به راه چون تو سواری / فشانده چشم سرشکی، نشانده اشک غباری
به لوح سینه خیالم کشیده نقش عزیزی / بدان عزیز نماید نشانه ها که تو داری
کرم نما و فرود آ که پیش دیدهی حیرت / همان خیال محالی که در کناری و یاری
چو واگذاشته ام خلق را ز خویش به عمری / دمی سزد که به خلقم ز خویش وا نگذاری
دلم گریخته از دست تو، نشسته به پایت / که از حصار وفایت نجُسته راه فراری
چنان به بوی تو دارد تنم هوای شکفتن / که گل ز سنگ بر آرم گرَم به خاک سپاری
به خنده گفتی:« اگر جز تو را عزیز بدارم / مرا عزیز بداری؟» به گریه گفتمت:« آری!»
( مجموعهی اشعار، یک دریچه آزادی، نگاه دار، صفحه ۸۵۸ )
بیان احساسات عاشقانه و تأکید بر پایداری و وفا داری درمسیر عشق در این شعر دوسویه است مضمون شعری در این بیت:
کرم نما و فرود آ که پیش دیدهی حیرت / همان خیال محالی که در کناری و یاری
یاد آور آن بیت حافظ است که گفت:
« رواق منظر چشم من آشیانهی توست / کرم نما و فرود آ که خانه خانهی توست»^۱۲
تشبیه وفای یار به ” حصار” که گریزگاه ندارد و اگر از دست یار بگریزی به پای او درافتی نشان وفای سوار شاعر بیان می دارد و اذعان به این که در آرزوی وصال تن همچون گل هوای شکفتن دارد چندان که اگر به خاکش بسپاری از سنگ مزار او گلی خواهد رُست. و در پایان اقرار گرفتن یار از شاعر بر عمق وفاداری او در قالب مزاح و مطایبه که:
به خنده گفتی:« اگر جز تو را عزیز بدارم / مرا عزیز بداری؟» به گریه گفتمت:« آری!»
نکته ای که در خصوص واژهی « سوار » می توان یادآور شد این است که می توان آن را تغییر به روز شدهی واژه هایی چون « توسن» و « سمند »، انگاشت که در قلم نوگرای سیمین بدین شکل خود را نشان داده است.
بیان احساسات زنانه در مواجهی با محبوب سرایش عاشقانه همراه با حس شکایت در غزل « با تو بودن » قابل احساس و مشاهده است:
با تو بودن
آه، من بی تو می میرم! کاش می داشتی باور/ روز و شب دیده بر راهم، سوی کاشانه ام بگذر
آن دل سخت و سنگین را حالی از سینه بیرون کن / من دلی مهربان دارم؛ می گذارم تو را در بر
عشق در بازوان دارم؛ خسته از ره که می آیی / شانه را می کنم بالین، سینه را می کنم بستر
خسته از ره که می آیی، سردِ سرد است آغوشت / غم مخور کاتشی دارم خفته در زیر خاکستر
گر به صحرا گذر کردی، تشنگی را خطر کردی / زان شرابی که می دانی بر لبت می نهم ساغر
روزگاری به سامانت چون گل خُفته با شبنم / لذّت باتو بودن را داشت هر ذره ام باور
گرم و مشتاق می چیدی سیب شیرین حوّا را / پوستش ملتهب می شد زیر خورشید شهریور
طاقی از گوشوارهی من در سرای تو جا مانده / بی تو آن طاق بی جفتم؛ طاقتم طاق شد دیگر
طاق های جدا مانده جفت خواهند شد روزی / گوشوار مرا با خود سوی کاشانه باز آور
( مجموعهی اشعار، یکی مثلا این که، با تو بودن، صفحه ۹۹۵ )
در بیت نخست غزل بی شک شکایت از مهجوری است اذعان به ” بی تومردن”، ” روز و شب دیده بر راه ماندن “، “گذر از سوی کاشانه “، ” سخت و سنگین دلی”، ” در بر گذاردن “، ” عشق در بازوان داشتن “، ” شانه بالین کردن “، ” سینه بستر کردن” نشانه های عمق مهر ورزی زن را به نمایش می گذارد. تشبیه ” شانه ” به “بالین” در نرمی و برجستگی، تشبیه ” سینه ” به ” بستر” در فراخی و گستردگی، ” آتش در سینه ” استعاره از عشق، ” شراب ” استعاره از لعل لب، تشبیه همبستری به ” گل خفته با شبنم” در مقارن بودن و همجواری، ” سیب شیرین حوّا ” استعاره از زنخدان، ” خورشید شهریور” استعاره از یار، مانند کردن ِ جدا یی خود از یار به جدا ماندن طاقی از گوشوار از طاق دیگر، و تقاضای جفت کردن طاق ها و طلب یار و گوشوار با هم در بیت آخر تصاویر بیانی ساخته شده در این غزل است.
در شعر« نوشیدنی، گرم یا سرد؟ » سیمین بهبهانی به خوبی یک اقدام زنانه را به تصویر کشیده است پاره ای زنان به فال و تفأل به انحاء مختلف آن توجه و امعان نظر دارند. سیمین ضمن بیان این خصوصیت علت این تفأل زدن را به فنجان قهوه همان چیزی تصویر می کند که در اغلب این اقدامات صورت می گیرد یعنی ” عشق “، پاره ای زنان یا دختران برای دریافتن از این که آیا کسی به آنان عشق می ورزد یا خیر اقدام به فال گرفتن با فنجان قهوه می کنند این شیوهی زنانه در ابیات به خوبی پرداخته شده است. « بهبهانی خیلی راحت ولی هنرمندانه از گفت و گوی عینی و روزمره الهام می گیرد و از امکانات موجود زبان ماهرانه بهره می برد و از آن جا که به ایجاد ارتباط عاطفی با خواننده بسیار تأکید دارد از همین اصطلاحات و ارتباطات رایج مردمی برای دست یابی به این هدف سود می جوید… دگرگونه نویسی و گسسته نویسی مصراع ها، نشانه های آشکارتری از تلاش بهبهانی در نزدیک شدن به شعر آزاد است…. »^۱۳
کاووس حسن لی در مقالهی خود با عنوان ” بررسی عناصر زندگی معاصر در شعر سیمین بهبهانی ” ذیل عنوان ” بهره گیری از امکانات روایی، نمایش نامه ای، سینمایی و … ” این غزل سیمین را یادآور شده و غزل او را ” گفتگوی نمایشی ” نام نهاده و آورده است. « تغییر و تنوع لحن شعر و تلفیق زبان محاوره ای در متن زبان رسمی یکی از شگرد های بهبهانی است. گاهی نیز شاعر به شکل گفتاری و محاوره ای، صحنهی نمایش را ترسیم می کند. »^۱۴ قریب به همین مضمون را محمد علی حق شناس در مقالهی خود تحت عنوان ” دوباره می سازمت، غزل!” دارد که اذعان می دارد این خصوصیت سیمین را از تحولات غزل دانسته « سرشت روایی غزل او به کنار؛ زبان غزل او اینک معاصرترین زبان فارسی ماست؛ زبانی است چندان اُخت و آشنا با ما که انگار، نه در فضای اثیری غزل، بلکه از درون پنجرهی باز اتاقی در رهگذری به گوش می رسد.» ^۱۵ این غزل آن قدر ساده و ملموس سروده شده که آرایه ای بهتر از همان هنرمندی در استفاده از زبان محاوره برای آن نمی توان جویا شد اگر چه توصیفات و تشبیه ها به جای خویش هست؛ بیت:
می گویم از دیده رفتی اما ز خاطر نرفتی / در نقش فنجان نظر کن نیروت اگر با نظر هست…
(مجموعه ی اشعار، یکی مثلا اینکه، نوشیدنی گرم یا سرد؟، صفحه ۹۹۹)
یادآور این ضرب المثل است که عموماً می گویند ” از دل برود هر آن چه از دیده برفت ” و اینجا شاعر خطاب به محبوب می گوید اگرچه از دیده نهان گشتی ولی یاد تو از خاطر ما سترده نشده است؛ به شهادت نقشی که از ته فنجان نسترده ام و نگاه داشته ام و نیز بیت آخر:
این همچو ما دیر مانده / با نقش خود پیر مانده
گوید که تصویر عشق است / نقشی به عالم اگر هست
یاد آور بیت معروف حافظ شیرازی است که فرمود:
« از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر
یادگاری که در این گنبد دوار بماند»^۱۱
همچنین خصوصیات شعری که در تحلیل شعر فوق یادآور شدیم را می توان در شعر ساده و بی تکلف « نان و پنیر و صداقت » نیز مشاهده کرد. اینجا سخن از عشق دو دوست درمیان است و یاد ایام کودکی و مدرسه؛

مدل های مربوط به دسترسی عمدتاً شکل های تکامل یافته و اصلاح شده مدل جاذبه می باشند که توسط محققین مختلف همچون اشنایدرو سیمونز در سال ۱۹۷۱ توسعه و تکامل یافته اند. (صابری فر، ۱۳۷۸، ص ۸۲) در مجموع، در نظریه های دسترسی متغیرهایی نظیر فاصله و هزینه کل اهمیت داشته و کمتر به تقابل فضایی در الگوهای توزیع پرداخته شده است بطور کلی هر یک از نظریه های ارائه شده روی فاکتور و عامل بخصوصی تأکید داشته و گاهاً در زمینه مکانیابی تسهیلات و خدمات خاصی کاربرد دارند. بعلاوه قادر به ترکیب کلیه پارامترهای مؤثر در مکانیابی تسهیل خاص نیستند. (صابری فر، ۱۳۷۸، ص ۸۳)
۲-۱۰-۲- مدل مکانیابی تخصیص
بحث در مورد مدل مکانیابی تخصیص، اندیشۀ تازه ای نیست. بطور کلی تحقیق و بررسی تئوریک در مورد این مفهوم در طول دهۀ ۱۹۶۰ و دهۀ ۱۹۷۰ در ارتباط با پیشرفت علوم کامپیوتری صورت گرفته است. در سیستم های اطلاعات جغرافیایی، بالاخص در نرم افزار Arc GIS شش مدل مکانیابی ـ تخصیص وجود دارد. هر کدام از این شش مدل در زمینه های خاصی از مسائل کاربرد داشته و طراحی شده اند. از این مدل برای اختصاص مکان جهت مراکز خدماتی استفاده می شود. تخصیص برنامه در محیط شبکه است که تحلیل های اختصاص منابع را انجام می دهد. این پروسه نزدیکترین مرکز (حداقل هزینه سفر) را برای هر اتصال در شبکه پیدا می کند. مثلاً می توان جهت یافتن نزدیکترین مدرسه به هر دانش آموز و… این مدل (تخصیص) را به کار برد. تخصیص، این امکان را فراهم می سازد که مدلی برای چگونگی توزیعمیان مراکز مختلف (مثل خیابان ـ خطوط آب و برق و…) به وجود آورد. هر مرکز دارای ظرفیتی برای منبعی خاص می باشد. مثلاً یک مدرسه برای تعداد مشخصی از دانش آموزان ظرفیت دارد. منابع در امتداد عوارض و بر حسب ظرفیت و ملاک های مختلفی مانند فاصله و زمان از هر مرکز و ظرفیت کل آنها نسبت به هر مرکز تخصیص داده می شوند. فرض مدل بر این اساس است که منطقه پیرامون یک مرکز به صورت شبکه ای از عوارض خطی می باشد، این عوارض خطی موقعیت مسیرهای حمل و نقل را شناسایی کرده و مشخص می سازند که این موقعیت ها چگونه به همدیگر مرتبط می شوند و این موقعیت را منعکس می سازند که حمل و نقل منابع بر روی مسیرهای از پیش تعریف شده صورت می گیرد. تخصیص منابع تا زمان رسیدن به حداکثر مقاومت ادامه می یابد. برای مثال به منظور یافتن خیابان هایی که در فاصله زمانی ۵ دقیقه از یک ایستگاه خدماتی می باشند، بایستی مقدار حداکثر مقاومت به حرکت را، ۵ دقیقه برای شبکه تعریف کرد. (سایت مدل ها http://www.gisdevelopment.ne) مدل های مکانیابی ـ تخصیص برای یافتن موقعیت بهینه مراکز خدماتی که برای تمام کاربران به بهترین وجه قابل دسترسی است. توسعه یافته اند. این مدل ها ارتباط بین خدمات بالقوه و استفاده کنندگان مشخص شده برای آن تخصیص را بهینه می سازد. همان گونه که ذکر شد مدل های مکانیابی از شش مدل (سه مدل اصلی و سه مدل فرعی) تشکیل شده است، که هر کدام برای بهینه ساری موقعیت مراکز خدماتی بر اساس یک معیار طراحی شده اند. بهینه سازی می تواند به حداقل رساندن مسافت پیموده شده، به حداکثر رساندن تعداد مصرف کنندگان و… باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۲-۱۰- ۲- حداقل فاصله
این مدل جهت حداقل رساندن هزینه های حمل و نقل به کار می رود. در این حالت موقعیت مراکز خدماتی به گونه ای باید انتخاب و تعیین گردد که مجموع فواصل وزنی (فاصله ای که به تعداد ساکنان ضرب می شود) طی شده، به حداقل برسد. این مدل دارای کاستی ها و محدودیت هایی است. از قبیل اینکه تنها تعداد خاصی از تسهیلات، مکانیابی می شوند و هر نقطه تقاضا به نزدیکترین مرکز خدماتی مسافرت می کند. در این مدل مراکز خدماتی در مرکز وزن دار واقع می شوند که در آن اکثر نقاط تقاضای تمایل دارند به جایی بروند که وزن بالایی را دارا می باشد. این مدل جهت یافتن موقعیت بهینه یک سری از مراکز خدماتی به کار برده می شود.
۲-۲-۱۰- ۲- مدل حداکثر تراکم
این مدل مراکز خدماتی را در نزدیکترین مراکز جمعیتی مکانیابی می کند. هدف این مدل به حداکثر رساندن تعداد مشتریان می باشد. به عبارتی این مدل به دنبال تراکم مطلوب مشتری در یک شعاع مورد نظر می باشد. فرض اساسی این مدل عبارتست از اینکه تراکم به طور خطی با افزایش فاصله کاهش می یابد. مدل حداکثر تراکم در پی به حداکثر رساندن نقاط تقاضا می باشد و در آن بایستی آستانه فاصله را وارد کرد. بدان معنی که میزان تقاضا در آن فاصله در نظر گرفته می شود و تقاضاهای خارج از فاصله تأثیری در مکانیابی مراکز خدماتی نخواهند داشت. با دور شدن از مراکز خدماتی، احتمال سفر به طور خطی کاهش می یابد تا آنجا که احتمال در آستانه فاصله برابر با صفر شود. این مدل نیز دارای معایب و محدودیت هایی می باشد، از قبیل:
الف) تعداد مشخصی از مراکز خدماتی مکانیابی می شوند.
ب) هر تقاضا به نزدیکترین مرکز خدماتی سفر می کند.
ج) تراکم تقاضا در یک مرکز خدماتی به صورت خطی با افزایش فاصله، کاهش می یابد.
۳-۱۰-۲- مدل حداقل فاصلۀ توان دار
در این مدل نتایج فاصله توان دار تجمعی (مربعی، مکعبی و…) به حداقل می رسد. بر خلاف مدل حداکثر تراکم این مدل، مراکز خدماتی را به سوی نقاط تقاضایی که دورتر واقع شده اند، می کشاند. بالا بودن مقدار نمای فاصله باعث می شود که اثرات فاصله، اغراق آمیز شود. تابع توانی فاصله بزرگ، بطور غیر مستقیم، فواصلی را که رفتار تقاضا بایستی به نزدیکترین مرکز خدماتی بپیماید، متعادل می سازد. در نتیجه این مدل در مکانی ایجاد می شود که باعث به حداکثر رساندن تعادل در خدمات رسانی شود. بر طبق این مدل در صورتی که مرکز خدماتی در هر مسیری جا به جا شود، کل فاصله پیموده شده افزایش می یابد. بنابراین موقعیت تعیین شده بهینه می باشد. در صورتی که بخواهیم فاصله را اغراق آمیز نمائیم و توان دوم را به آن اضافه کنیم، فاصله دامنه اغلب نقاط افزایش می یابد و نقطۀ تقاضا در فاصله خیلی دور واقع می شود و موقعیت کنونی مرکز خدماتی بهینه نخواهد بود. بنابراین مرکز خدماتی به طرف نقطۀ تقاضا کشیده خواهد شد تا فاصلۀ اغراق آمیز شده را کاهش دهد. محدودیت های این مدل عبارتند از:
الف) فقط تعداد خاص از مراکز مکانیابی خواهند شد.
ب) هر متقاضی به نزدیکترین مرکز خدماتی سفر خواهد کرد.
۱-۳-۱۰-۲- مدل حداقل فاصله (محدودیت دار)
این مدل جهت مشخص کردن مکان تعداد مشخصی از مراکز خدماتی می باشد تا در نهایت مقدار فاصله ای که متقاضایان سفر می کنند به حداقل برسد. اگرچه در این مدل ممکن است دسترسی کل بهینه گردد لیکن شاید دسترسی در هر نقطه تقاضا تغییر یابد. جهت ایجاد تعادل باید محدودیت های فاصله را اعمال کنیم تا باعث شود هیچ فردی فاصله ای بیشتر از فاصله تعریف شده تا نزدیکترین فاصله خدماتی را طی نکند. نمونه کاربردی این مدل، مکانیابی کتابخانه های عمومی می باشد. مثلاً مدل با تضمین این موضوع بکار برده شود که هیچ تقاضایی در فاصله بیشتر از ۳۰ کیلومتری یک کتابخانه وجود نداشته باشد. محدودیت های این مدل عبارتند از:
الف) فقط تعداد خاصی از مراکز خدماتی مکانیابی خواهند شد.
ب) هر متقاضی به نزدیکترین مرکز خدماتیش سفر خواهد کرد.
ج) هیچ نقطۀ تقاضایی، دورتر از فاصله مشخص شده نخواهد رفت.
۲-۳-۱۰-۲- مدل حداکثر پوشش
به حداکثر رساندن تعداد مشتریانی که در یک فاصله مورد نظر زندگی می کنند، از اهداف این مدل می باشد. این مدل به شناسایی مراکز جمعیتی نیاز ندارد و مراکز خدماتی به گونه ای مکانیکی می شوند که جمعیت تحت پوشش به حداکثر برسد. مکانیابی مراکز اورژانس نمونه ای از کاربردهای این مدل می باشد. برای خدمات اورژانس مناسب، خانوارها باید دسترسی مناسب و سریع به آن مراکز داشته باشند. این مدل جهت پاسخگویی به سؤالات ذیل مفید می باشد:
الف) با داشتن زمان واکنش مورد نیاز، کمترین تعداد تسهیلات و مراکز خدماتی مورد نیاز برای تحت پوشش قرار دادن هر نقطه تقاضا چند مورد می باشد؟
ب) حد واسط بین تعداد مراکز خدماتی و میزان پوشش کدام است؟
با بکارگیری این مدل برای یک مرکز خدماتی، سپس برای دو مرکز خدماتی و مثل آن، تا جائیکه ۱۰۰% منطقه، زیر پوشش قرار گیرد، سؤالات مورد نظر به راحتی حل خواهند شد. این مدل نیز مانند سایر مدل های ذکر شده دارای معایب و محدودیت هایی می باشد، که عبارتند از:
الف) فقط تعداد خاصی از مراکز خدماتی مکانیابی می شوند.
ب) هر نقطۀ تقاضا به نزدیکترین مرکز خدماتی اش سفر خواهد کرد.
ج) یک نقطۀ تقاضای جمعیتی، فقط زمانی که در داخل آستانه فاصله ای یا زمانی یک تسهیل مشخص قرار گیرد، تحت پوشش قرار می گیرد.
۴-۱۰-۲- تئوری سیستمی
نواحی جغرافیایی به عنوان یک پدیده در حال تغییر با چنان سرعتی دست خوش دگرگونی و تحول می شود که دیگر برنامه ریزی و طرح ریزی رایج و معمولی نمی تواند پاسخگوی این تغییرات باشد. سازگاری با چنین تغییرات سریع جاری نیازمند رویارویی جدیدی با ناحیه و مدیریت نواحی می باشد. (سازمان شهرداری ها، ۱۳۷۰، ص ۵۰)
از آنجایی که فعالیت های انسانی در بستر ناحیه پراکنده هستند، نحوه ارایش فضائی آنان باید به نحوی باشد که ضمن ایجاد کارائی مطلوب برای شهروندان کمترین اثر نامطلوب را بر محیط زیست بر جای گذارد. با این وصف محیط یک ناحیه را می توان به عنوان سیستمی فرض کرد که از زیر سیستم های متعددی تشکیل گرددیه و روابط متقابل بین آنها در جریان می باشد. وظیفه هر برنامه ریز ناحیه ای آن است تا نسبت به ناحیه و مسائل ناحیه ای نگرش سیستمی و همه جانبه داشته باشد. هر یک از خصوصیات سیستم یعنی تأثیر هر جزء بر رفتار کلی، وابستگی رفتار اجزاء و تأثیر آنها بر کل و عدم استقلال رفتار اجزاء را می توان در سیستم های ناحیه ای مورد توجه قرار داد. در این سیستم عناصر ناحیه ای اجزای آن را تشکیل می دهند. کارکرد هر یک از عناصر ناحیه ای بر کارکرد کلی ناحیه تأثیر دارد و نحوه عملکرد و کارائی هر یک از اجزاء به یکدیگر مرتبط و وابسه است. در اوایل دهه ۱۹۵۰ این تفکر در برنامه ریزی حمل و نقل ناحیه ای تأثیر گذاشت و از آن پس به جای مطالعه هر یک از مسائل ترافیکی بطور جداگانه تفکر سیستمی یعنی دید و نگرش کل گرایانه و تمام اجزاء را مورد توجه قرار داد. بر مبنای همین تفکر بود که روش برنامه ریزی حمل و نقل مبتنی بر کاربری اراضی شکل گرفت، و برآورد حجم و جریانات ترافیکی بر اساس پیش بینی انواع کاربری ها در ناحیه امکان پذیر گردید. بر اساس همین دیدگاه برنامه ریزان قادر به تحلیل و ارزیابی کاربری ها در وضع موجود بوده و میزان انطباق و سازگاری هر یک از کاربری ها را در ارتباط با سایر کاربری ها و فعالیت ها می سنجد. این دیدگاه در حال حاضر در قالب مدل های مختلف همچون ساختار فضائی ناحیه شهری سهم قابل توجهی دارد. (حسینی، ۱۳۷۹، ص۷۹)
۵-۱۰-۲- تئوری مکان مرکزی
تئوری مکان مرکزی به دنبال یافتن عوامل مؤثر در مکان گزینی خدمات سکونتگاه ها است. این تئوری یکی از عملی ترین مباحث در ساخت سکونتگاه ها و جایگزینی خدمات است، که از والتر کریستالر جغرافیدان آلمانی در سال ۱۹۹۳ در اقتباس از ایده های یوهان فون تونن، جی کوهل و آلفرد وبر می باشد.
بر اساس این نظریه هر مکان مرکزی استعداد عرضه خدمات را به تعداد معینی از جمعیت دارد. و از ان حد به بالا فضای عرضه تنگ و دست و پاگیر شده و خدمات به گونه ای شایسته توزیع نمی شود. بر همین مبنا است که بر سلسله مراتبی کردن مراکز خدماتی توجه می شود، اما همه خدمات با برد و رسانی همان در اختیار متقاضیان قرار نمی گیرد. اصولاً خدمات معمولی با برد کمتر و خدمات نارد و کمیاب با برد و فاصله بیشتر در اختیار انسان ها خواهد بود. (فرید، ۱۳۶۸، ص ۵۰۷) بدین ترتیب در نظریه کریستالر دو عامل، مهم به نظر می رسد. الف: آستانه کالا و خدمات ب: محدوده بازار فروش کالا و خدمات. بیشتر جغرافیدانان برای تعیین آستانه فعالیت های اقتصادی از عامل حداقل جمعیت استفاده می کنند. بدین سان که تا حداقل جمعیت وجود نداشته باشد نمی توان به عرضه کالا و خدمات با کارکرد در مکان مرکزی اقدام کرد یا آستانه آن را معین ساخت. (شکوئی، ص ۳۸۴) می توان گفت که آستانه هر کالا یا خدمات جایی است که در آن حداقل تقاضا وجود دارد. کالاها و خدمات گوناگون هر یک آستانه ویژه خود را دارند. برخی از کالاها و تولیدات دارای آستانه محدودی هستند، مثل خواربار فروشی ها، نانوائی ها و نظایر آن. در حالی که کالاهایی مثل جواهر فروشی ها و مبل فروشی ها از آستانه پر وسعتی برخوردار هستند.
بطور کلی اصولی که تئوری مکان مرکزی بر آن استوار است را می توان در چند اصل خلاصه کرد:
الف) الگوی پخش فعالیت های انسان در فضا به گونه ای است که فاصله مکانی در نتیجه فضا و مکان با مسافت ها در نظام گیری فعالیت های انسانی نقش سازنده ای را بر عهده دارد. (شعاع دسترسی)
ب) جمعیت به گونه ای در روی یک دشت یکنواخت توزیع شده اند که در آن بطور یکسان حمل و نقل در همه جهات به آسانی امکان پذیر است و همه از درآمد یکسانی برخوردار هستند و مصرف کنندگان کالاها و خدمات، حداقل فاصله را طی می کنند.
ج) توزیع فعالیت های انسانی از اصول سلسله مراتبی و تسلسلی برخوردار می باشد. بنابراین تعدادی از مکان های مرکزی اداری کارکردهای بیشتری هستند، که در سطوح بالاتر نظام سلسله مراتبی مرکزی قرار دارند، در حالی که مکان هایی نیز وجود دارد که در سطوح پایین سلسله مراتب قرار دارند.
گرچه این نظریه بسیار معقول و منطقی به نظر می رسد ولی با واقعیت های زندگی سازگار نیست. شاید بتوان از نظریه فوق در مکانیابی فضاهای آموزشی نواحی به شرطی که طرح های بلند مدت برایشان تهیه شود استفاده کرد.
۶-۱۰-۲- مدل جاذبه
نام مدل جاذبه از قانون جاذبه نیوتون د رفیزیک گرفته شده است. قانون نیوتون برای دو جسم با جرم های m₂ و m₁ که به فاصله d از هم قرار دارند با نماد ریاضی به صورت زیر بیان می گردد.
رابطه (۳-۱) که در آن f نیروی کشش جاذبه است و G مقدار ثابت با شاخص مقیاس.
در تقلید از قانون جاذبه نیوتون m₂ و m₁ دو نقطه فرض می شوند. مانند دو مرکز مورد نظر (مدرسه) و d فاصله بین دو مدرسه است که تأثیرات متقابل دو مدرسه با وسعت نسبی مستقیم با مجذور فاصله بین آنها نسبتی معکوس دارد. برای بکار گیری مدل جاذبه این فرض وجود دارد که هر ناحیه در رابطه با خدماتی که ارائه می دهد، خودکفاست. بنابراین کل ناحیه به N ناحیه تقسیم می شود. فرض بعدی این است که یک متقاضی مثلاً در ناحیه I به تمامی مراکز خدمات جذب می شود. و می توان میزان جاذبه یک مرکز خدماتی را که به عواملی چون فاصله، هزینه و تعداد جمعیت بستگی دارد، محاسبه نمود. در واقع کنش متقابل بین تقاضا و عرشه یک ناحیه از خدمات باعث بوجود آمدن یک سری نواحی تحت عنوان ” نواحی بازار جغرافیایی ” آن خدمت می شوند. که در ضمن می تواند حوضه نفوذ هر مورد خدماتی نیز به حساب آید. تئوری جاذبه الگوی دیگری نیز از مسافرت و پیش بینی حرکت و جا به جایی بین نواحی ارائه می دهد. ولی برای برنامه ریزان استفاده از این تئوری به تنهایی نمی تواند مفید باشد. اما نقطه قوت آن بخصوص در رابطه با تراکم جمعیت و تعیین تقدم نواحی در تأسیس خدمات است.
ضمن می تواند حوضه نفوذ هر مورد خدماتی نیز به حساب آید. تئوری جاذبه الگوی دیگری نیز از مسافرت و پیش بینی حرکت و جا به جایی بین نواحی ارائه می دهد. ولی برای برنامه ریزان استفاده از این تئوری به تنهایی نمی تواند مفید باشد. اما نقطه قوت آن بخصوص در رابطه با تراکم جمعیت و تعیین تقدم نواحی در تأسیس خدمات است.
۷-۱۰-۲- کاربری زمین
موضوع ” کاربری زمین ” یعنی چگونگی استفاده و توزیع و حفاظت اراضی، همواره از محورهای اساسی شهرسازی و برنامه ریزی شهری منطقه ای بوده است. در واقع مشخصات طبیعی زمین (مثل مقدار، پوشش گیاهی، منابع زیرزمینی و…) و همچنین مشخصات اقتصادی، اجتماعی زمین (حقوق مالکیت، عرضه و تقاضا، منافع عمومی و خصوصی، حفاظت محیط، نیازهای فعلی و آتی ناحیه به زمین، ارزش افزوده زمین و…) از عوامل اصلی و تعیین کننده شکل توسعه ناحیه ای، کیفیت عمران ناحیه و نحوه ساماندهی فضایی انواع فعالیت های ناحیه ای محسوب می شوند. بر این اساس مداخله در سامان بخشی به کاربری زمین و برنامه ریزی برای آن، روندی پیچیده و دشوار است. (مهدیزاده،۱۳۷۷،ص ۷۱)
در یک تعریف کلی کاربری زمین یعنی ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت ها و عملکردهای ناحیه ای بر اساس خواست ها و نیازهای ناحیه ای که در واقع هسته اصلی برنامه ریزی ناحیه ای است و انواع استفاده از زمین را طبقه بندی و مکانیابی می کند. به طور کلی در زمینه نحوه استفاده از اراضی ناحیه ای، سه نگرش عمده وجود دارد که عبارتند از:
الف) دیدگاه ساماندهی زمین
ب) دیدگاه کارکردگرایی در کاربری زمین
ج) دیدگاه توسعه پایدار در کاربری زمین
همچنین مردمی است که در آینده از آن بهره مند خواهند شد. به عبارتی دیگر، مشخصات محلی و احتیاجات ساکنان ناحیه و مؤسسات و نهادهای مستقر در ناحیه، اساس تعیین معیارهای مکانی کاربری زمین به شمار می رود. در برنامه ریزی کاربری زمین (انتخاب مکان های مناسب برای هر یک از فعالیت ها) باید به سه نوع مسئله مهم توجه شود:
الف) سازگاری نوع فعالیت مورد نظر در مکان با فعالیت های همجوار

تعداد طبقات
به منظور جلوگیری از مفروضات تکراری سعی شده به اختصار معا بر و محاسن انواع تعداد طبقات ی
فضاهای آموزشی در اقلیمهای مختلف با توجه به شناخت از مقاطع سنی در داخل جدول ذیل ذکر می
گردد:
جدول ۲-۲-معایب ومزایای طبقات فضاهای آموزشی در ارتباط با اقلیم های پیشنهادی

مأخذ:محمودی ، ۱۳۸۴
مهدی محمودی ، ۱۳۸۴طراحی فضاهای آموزشی با بهره گرفتن از فرم های انعطاف پذیر
ادامه جدول معایب ومزایای طبقات فضاهای آموزشی در ارتباط با اقلیم های پیشنهادی

مأخذ:محمودی ، ۱۳۸۴
همجواری و مکان قرارگیری فضاهای آموزشی یکی از مسائلی که در مورد انعطاف پذیر کردن
فضاهای آموزشی بسیار موثر است همجواری فضاها نسبت به هم میباشد. تطبق این فضاها با عملکردهای جدید و تغیر در آنها مستلزم قرارگیری فضاها در جایگاههای مناسب است. مسئله قابل توجه در این قسمت همخوانی فضاهای همجوار و کنار هم قرار دادن فضاها ی با مشخصات و نیازهای مشترک است. این همخوانی می تواند از جهات مختلف مثل مبلمان، صوت، مصالح، عرصه و حر م و نیاز استفاده کنندگان و زمان استفاده از آن، بررسی گردد. به این منظور میتوان به مباحث زیر توجه ویژه ایداشت:
۱- اقتصاد زمان عینیبه کردن زمان
۲- دارا بودن فضای کافی، با توجه به اندازه جمعت برای فعالتهای آموزشی در کوتاه مدت و بلند مدت )انعطاف پذیری بودن کالبدی(

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳ – تضمین آساش واحدهای مسکونی و غیر مسکونی همجوار با فضاهای آموزشی
۴- تضمین امنیت در درون و بیرون فضاهای آموزشی در برابر معضلاتی مانند عبور از بزرگراه،
سیل، زلزله و غیره
۵- استفاده از منابع محلی، به عنوان مثال فضای سبز و بازی در کنار مدرسه
۶- توجه به نیاز تاسیسات زیربنا ی و شبکه حمل و نقل
۷- توجه به کیفیت محیطی آلودگی هوا و آلودگی صدا
۸-آساش اقلیمی در مورد مکانیابی واحدهای آموزشی همچنین باید به کاربری های سازگار و ناسازگار توجه
داشت از جمله کاربری های سازگار میتوان از کاربری های مسکونی، فرهنگی و فضاهای سبز نام برد و منظور از کاربری های ناسازگار، کاربری های آلوده کننده است، مانند آلایندههای هوا شامل صنا یع، ترمینالهای مسافربری، آلایندههای صوتی، مثل بزرگراهها، فرودگاهها، مسیر راه آهن، مراکز ی تجاری پر رفت و آمد و سایر آلا یندههای محیطی، مثل فاضلابهای شهری، کشتارگاهها، دامدار یها، مراکز درمانی و بیمارستانی، گورستانها و محلی انباشت زباله و کود.
جدول زیر کاربری های فضاهای آموزشی و سازگاری همجواری آنها را نشان میدهد
جدول ۲-۳- کاربری های فضاهای آموزشی و سازگاری

مأخذ:محمودی ، ۱۳۸۴
ادامه جدول کاربری های فضاهای آموزشی و سازگاری

مأخذ:محمودی ، ۱۳۸۴
نور و انعطاف پذیری فضاهای آموزشی
میزان روشنایی مناسب در تامین آساش جسمی و روحی دانش آموزان موثر میباشد. حداقل میزان روشنایی لازم در کلاس ۲۰۰ لوکس و حداکثر ۵۰۰ لوکس میباشد و با افزاش میزان روشنا یی کارا فضا بالاتر نمیرود. در مورد ارزش روانشناسی نور نکات زیر را میتوان مطرح کرد:
نور کافی میل و رغبت به کار و تحصیل را افزاش میدهد
باعث دقت عمل و تمرکز حواس در دانش آموزان میگردد . سلامتی چشم و قدرت بینا یی محفوظ میماند و خستگی اعصاب کمتر میگردد. جهت ایجاد تنوع فضا یی و تاکید در فضا استفاده میشود همچنین در مورد منبع نور در نظر گرفتن نکات زیر توصیه میگردد:
جهت تابش نور در سمت چپ باشد تا ا یجاد سایه نامناسب روی میز کار دانش آموز نکند منبع نور در حوزه دید دانش آموز قرار نگیرد زیرا باعث خیرگی چشم میشود جایگاه معلم نباید رو به پنجرههای کلاس باشد زیرا مشکل خیرگی چشم به وجود میآورد سطح مطالعه باید مات باشد سطح پنجره های کلاس نباید ۵/ ۱ تا ۷/ ۱ سطحی کلاس کمتر باشد در کلاس اگر عرض بیشتر از ۸ متر باشد که باید در دو طرف پنجره تعبه شود تا دانش آموزان در تاریکی قرار نگیرند. چراغهای سقفی کلاس باید به سقف چسبیده و در ارتفاع بالا قرار داده شوند تا خیرگی چشم را باعث نشوند.
کیفیتهای نور که از جهات مختلف بر پنجره میتابند اثرات متفاوتی دارند. نور شمال یکنواخت و سرد است. نور غرب ایجاد خیرگی میکند و نور شرق گرم میباشد. به عنوان قاعده کلی، جهت فضاهای آموزشی شمال به جنوب است. به منظور کنترل نور طبیعی استفاده از پرده، سایه بان، گیاهان و پیشامدگی در سقف توصیه میشود.
استفاده از شیشه رنگی و نورگیر سقف برای تنوع بخشیدن به فضاها توصیه میشود انعکاس نور در آب و استفاده از المانهای نوری در آب باعث ایجاد ادراکات حسی خوشایند ی میشود
شرا یط حرارتی و انعطاف پذیری فضاهای آموزشی
تامین آساش حرارتی برآوردن ین از یک جسمی و روحی است در مورد شرا ط حرارتی کلاس همواره دمای پائن تر از حد آساش مدنظر قرار میگرد و این مسئله به دلیل حرارت بدن دانش آموزان میباشد که باعث گرمی محیط میشود.
جدول ۲-۴-شرا یط حرارتی و انعطاف پذیری فضاهای آموزشی

مأخذ:محمودی ، ۱۳۸۴
بنابران توصیه میشود:
درجه حرارت تا ۵ درجه پائین تر از حد آساش در مدارس ابتدا یی قابل قبول است حرارت مطبوع باید کنترل شده باشد. در هنگام ورود گرما بیشتری مدنظر خواهد بود در مورد مدارس راهنمایی و دبیرستان رعایت درجه حرارت در حد آسایش توصیه میگردد حرارت به صورت یکپارچه و یکنواخت در فضا باید توزیع شود میزان تغییر درجه حرارت در سردترین جای فضا نسبت به گرمترین نقطه آن از ۵ درجه بیشتر یک نباید باشد.
صوت و انعطاف پذیری فضاهای آموزشی
شنیدن درست از مهمترین عوامل یادگیری است. و حداکثر میزان سر و صدای قابل قبول برای هر کلاس ۴۵ dp است. البته آلودگیهای صوتی محیط پیرامون مدارس را میتوان با تدابیر خاص ذیل از بین برد:
ایجاد فاصله بین مراکز تولید صدا و فضاهای آموزشی به منظور جلوگیری از سر و صدای مزاحم ناشی از کارگاه صنعتی m300 و برای سر وصدا ناشی از بازی بچه ها ۲۵ m فاصله نیاز است.
به غیر از به وجود آوردن فاصله که در بعضی از مواقع میسر نیست از روش های د یگر کم کردن صدا میتوان استفاده کرد: با ایجاد گوشه ها و کنجه ای ز اد و همچن دیوارهای ناموازی و استفاده از سقفهای شیبدار استفاده از جذب کننده های مناسب آکوست یکی استفاده از مصالح مناسب مثل استفاده از مواد متخلخل و نرم مانند موکت نصب فایلهای اکوست یکی در سقف و تیغه های اکوست یکی استفاده از پوشش گیاهی در فاصله مناسب استفاده از پنجره دو جداره عدم استفاده از سقف گنبدی و ا هلالی در فضاهای آموزشی قرار دادن بنای فرعی و غیر حساس در مقابل صوت قرار گرفتن موقعیتی خیابان در گودی استفاده از خاکر زها و تپه ماهوری
رنگ و انعطاف پذ ری فضاهای آموزشی
از عوامل موثر فضا در انتقال پیام، رنگ فضا است. رنگ به عنوان عنصری تفکیک ناپذیر در یک طبیعت معماری تاثیر فراوانی بر روحیه و رفتار کاربران فضا دارد و حالات روانی و عاطفی آنان را شدیداً تحت تاثیر قرار میدهد. هر رنگ حاوی پیامی خاص به بنندگان میباشد.
مقیاس انسانی و انعطاف پذ ری فضاهای آموزشی

پس از ثبت و اعطاء حق اختراع به مالک و مخترع ،بر طبق قانون به دو شکل از اختراع حمایت می شود :
۱- حمایت ایجابی ،یعنی اینکه به دارنده حق می دهد که از خلاقیت و تلاش ذهنی خود بهره برد .
۲- حمایت سلبی ،سایرین را مکلف می کند که به این حقوق حاصل از آفرینشهای فکری احترام گذاشته و مانع از هر گونه حق نقص حق بدون اجازه مالک این حقوق بشود فلذا مخترع حق انحصاری نسبت به ساخت ،صادرات واردات ،عرضه برای فروش ،فروش و استفاده از فرآورده و کالاهایی که مستقیما از طریق فرایند بدست می آیند را دارد .

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اختراعات غیر قابل ثبت (استثنائات اختراع)
طبق ماده ۴ قانون ثبت و اختراعات در ایران موارد زیر از حیطه حمایت از اختراع خارج است :
الف. کشفیات ، نظریه های علمی ، روش های ریاضی و آثار هنری .
ب. طرحها و قواعد یا روش های انجام کار تجاری و سایر فعالیتهای ذهنی و اجتماعی .
ج. روش های تشخیص و معالجه بیماریهای انسان یا حیوان .این بند شامل فرآورده های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روش های مزبور نمی شود.
د. منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آنها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آنها.
ه. آنچه قبلاً در فنون و صنایع پیش بینی شده باشد.
گفتار هفتم :اسرار تجاری
اسرار تجاری ، فرمول ، رویه ، فرایند ، طرح ، ابزار ، الگو یا مجموعه اطلاعاتی است که در یک کسب و کار برای به دست آوردن مزیتی نسبت به رقبا مورد استفاده قرار می گیرد .
اسرار تجاری نوعی مالکیت فکری محسوب و به صاحب آن حق انحصاری دائمی را در بهره برداری از اطلاعات مذکور می دهد ^[۲۰]و این امر بدان معنا است که به محض افشای این اطلاعات ، اشخاص ثالث می توانند مستقلاً از آنها بهره برداری نمایند و این درست در نقطه مقابل حق اختراع که نوعی مالکیت معنوی است قرار دارد که دارای مدت حمایت محدودی است (عموماً ۲۰ سال) و حمایت از آن در قبال افشاء اطلاعات مربوط نزد عموم به عمل می آید .
به عبارتی اسرار تجاری هر نوع اطلاعات ارزشمندی است که دارای ارزش مستقل اقتصادی باشند بدون آنکه نزد عموم مورد شناسایی واقع شده باشند مشروط به آنکه:
اولاً: این اطلاعات به صاحب خود امتیاز رقابتی در بازار تجاری اعطاء کند و بازرگان با بهره گرفتن از این اطلاعات بتواند در عرصه رقابت تجاری وزنه را به نفع خود سنگین تر نماید.
ثانیاً: برای حفظ آنها از تهدید افشاء و دستبرد ، اقداماتی بوسیله صاحب این اسرار و اطلاعات صورت گیرد تا از نشر آن نزد عموم یا نزد رقبای تجاری جلوگیری شود.
بنابراین حقوق مالکیت معنوی با ثبت اختراع بوجود می آید و پس از ثبت تا مدت معینی مورد حمایت قانون قرار می گیرد و افشاء اختراع پس از ثبت و آگاهی عمومی از آن فی نفسه ضرری را متوجه صاحب اختراع نمی کند. اما اسرار تجاری اساساً توسط هیچ نهادی به ثبت نمی رسد و حفظ آنها بیشتر به اقدامات و مراقبتهای صاحب اسرار تجاری بر می گردد. افشاء اسرار تجاری آنها را فاقد ارزش می کند . این اسرار تا زمانی مورد حمایت قرار دارند که شایسته تعریف اسرار تجاری باشند .
بند اول :معیارهای تعیین و تشخیص اسرار تجاری
هر اطلاعاتی را نمی توان جزء اسرار تجاری دانست. معمولاً تشخیص اینکه اطلاعات موجود جزء اسرار تجاری هستند یا خیر با معیارهای ذیل انجام می شود:
الف) اسرار تجاری نباید به آسانی توسط عموم قابل شناسایی یا تعیین باشند .( مانند فرمول نوشابه های کوکا کولا که قریب ۱۰۰سال است به عنوان اسرار تجاری محفوظ مانده است. )
ب) این اطلاعات باید دارای ارزش اقتصادی مستقل در بازار باشند و از نظر عرف تجاری به دارنده ی خود مزیت و اعتبار اقتصادی ببخشند.
ج) اطلاعاتی که توسط رقبای تجاری مورد شناسایی واقع شده اند و آنها نیز از طرق صحیح به آنها دست یافته اند نمی توانند به عنوان اسرار تجاری محسوب شوند.^[۲۱]
بند دوم :راه های حمایت از اسرار تجاری
تا زمانی که صاحب اسرار تجاری اقدامات معقولی برای حفظ اطلاعات به نحو سری انجام دهد و این اسرار محرمانه باقی بماند دارای ارزش اقتصادی هستند.
روشهایی که جهت حفظ اسرار تجاری وجود دارند به قرار ذیل می باشند:
۱) ایجاد امنیت فیزیکی و معقول به نحوی که دسترسی افراد غیر مجاز به اسرار تجاری و سرقت آنها را ناممکن گرداند.
۲) انعقاد قرارداد عدم افشاء با اشخاصی که بصورت مجاز و در حد لازم به اسرار تجاری دسترسی دارند. ولی بایستی متعهد شوند تا از افشاء آن و جاسوسی صنعتی و تجاری خودداری کنند.^[۲۲]
مبحث دوم :ماهیت انتقال تکنولوژی
انتقال تکنولوژی فرایند پیچیده و دشواری است. خرید و انتقال تکنولوژی بدون مطالعه و بررسی لازم، نه تنها مفید نخواهد بود، بلکه ممکن است علاوه بر هدر رفتن سرمایه و زمان، به تضعیف تکنولوژی ملی هم بیانجامد. نگاه به انتقال باید به‌عنوان فرایندی باشد که از طریق آن تکنولوژی وارداتی به گونه‌ای کسب شود که نه تنها برای تولید محصول به‌کار گرفته شود، بلکه زمینه‌ای برای خلق تکنولوژی جدید باشد.
گفتار اول :مفهوم انتقال تکنولوژی
تکنولوژی به منزله تمامی دانشها، محصولات، فرآیندها، ابزارها، روشها، و سیستم‌هایی است که در خلق کالاها یا ارائه خدمات مورداستفاده قرار می‌گیرد. یکی از زمینه‌های اعمال مدیریت تکنولوژی که مستلزم جامع نگری و درونگری است، انتقال تکنولوژی است. امروزه، صنعتی شدن بطور عمیقی به انتقال تکنولوژی وابسته است.
انتقال تکنولوژی عبارت است از بکارگیری و استفاده از تکنولوژی در مکانی بجز مکان اولیه ایجاد و خلق آن. به‌عبارتی دیگر فرایندی که باعث جریان یافتن تکنولوژی از منبع به دریافت کننده آن می‌شود، ‌انتقال تکنولوژی نامیده می شود.^[۲۳]
انتقال فناوری به دوگونه صورت می‌گیرد: انتقال عمودی و انتقال افقی. در انتقال عمودی یا انتقال تحقیق و توسعه‌، اطلاعات فنی و یافته های تحقیقات کاربردی به مرحله توسعه و طراحی مهندسی انتقال می‌یابد و سپس با تجاری شدن تکنولوژی به فرایند تولید وارد می شود. در انتقال افقی، تکنولوژی از یک سطح توانمندی در یک کشور به همان سطح توانمندی در محل دیگری منتقل می‌شود. در این حالت هرچه سطح گیرنده تکنولوژی بالاتر باشد هزینه انتقال تکنولوژی کاهش می یابد و جذب آن به صورت موثرتری انجام می شود.^[۲۴]
با طی مراحلی که یک فناوری وارداتی طی می کند(انتخاب، کسب، تولید محصول، انطباق با بازار داخلی، اعمال تغییرات جزئی و بهبود کاربری و سرانجام صدور به بازار کشورهای در حال توسعه) و میزان تسلط بر این فناوری، یک کشور می تواند ادعای بومی شدن آن فناوری را داشته باشد. شدت تلاشهای بومی و فرایند یادگیری تکنولوژیک در سرعت بخشیدن به روند تسلط و احاطه یافتن بر فناوری وارداتی و بومی نمودن آن نقش دارند.
تجارب کشورهای در حال توسعه بیانگر آن است که یادگیری تکنولوژیک عموماً از تکنولوژی های بالغ و جا افتاده شروع می شود. مراحل تاریخی یادگیری تکنولوژیک در کشورهایی که با تأخیر صنعتی مواجه می شوند، از سه مرحله مهندسی، توسعه و تحقیق می گذرد. این روال برعکس روال کشورهای صاحب فناوری است که به صورت تحقیق، توسعه و مهندسی می باشد. ^[۲۵]
میزان یادگیری تکنولوژیک وابسته به توانایی های زیر است :
الف – توانایی های سرمایه گذاری
ب – توانایی های تولید
ج – ساز و کارهای یادگیری (ساختارهایی که به ارتقاء سطح توانایی های تکنولوژیک کمک می کنند.)
انتقال فناوری تا زمانی که جذب و بومی نشده است نمی تواند اثرات قابل توجهی در توسعه فناوری داخلی داشته باشد. فرایند کسب فناوری خارجی زمانی با موفقیت پایان یافته است که از طریق هضم و جذب آن قابل تولید مجدد باشد. بنابراین انتقال فناوری تنها زمانی مؤثر خواهد بود که در چارچوب فرایند و برنامه ای به تولید فناوری مستقل منتهی شود.
از نظر ناسا، انتقال تکنولوژی به فرآیندی اطلاق می‌شود که در خلال آن امکان بهره‌گیری از تکنولوژی یک سازمان “که مطابق اهداف آن سازمان توسعه‌یافته است در سازمان دیگر و با اهداف دیگر میسر شود.
از نظر سازمان ملل، انتقال تکنولوژی عبارت است از وارد نمودن عوامل تکنولوژیک خاص از کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای در حال توسعه، تا این کشورها را قادر به تهیه و بکارگیری ابزارهای تولیدی جدید و گسترش و توسعه ابزارهای موجود سازد. تعریف کلی، انتقال تکنولوژی عبارتست از بکارگیری تکنولوژی در مکانی بجز محل پیدایش آن.^[۲۶]
انتقال تکنولوژی را می توان به صورت انتقال دارایی های فکری تکنولوژیکی از قبیل مهارتها، دانشها، تجهیزات و روش های ساخت از محل تولید شده یا توسعه یافته به محل دیگر، از طریق روش های مرسوم قانونی و یا غیر آن تعریف نمود. ^[۲۷]تقویت بنیه تولیدی و برپایی اقتصادی توانمند و پویا، مستلزم گسترش و تعمیق فرایند صنعتی شدن می باشد که در این میان تکنولوژی نقش اساسی را بازی می کند. انتقال تکنولوژی به دوگونه صورت میگیرد: انتقال عمودی و انتقال افقی. در انتقال عمودی یا انتقال تحقیق و توسعه، اطلاعات فنی و یافته های تحقیقات کاربردی به مرحله توسعه و طراحی مهندسی انتقال مییابد و سپس با تجاری شدن تکنولوژی به فرایند تولید وارد می شود. در انتقال افقی، تکنولوژی از یک سطح توانمندی در یک کشور به همان سطح توانمندی در محل دیگری منتقل می شود. در این حالت هرچه سطح گیرنده تکنولوژی بالاتر باشد هزینه انتقال تکنولوژی کاهش می یابد و جذب آن به صورت موثرتری انجام می شود. به لحاظ شکاف تکنولوژیکی عمیقی که بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه وجود دارد. این کشورها سالهاست که برای کاهش این شکاف تکنولوژیکی گام بر می دارند و تکنولوژی های مورد نیاز خود را از کشورهای توسعه یافته تامین می نمایند. اما سوال اصلی این است که چرا سالهاست که در بسیاری از این کشورهای در حال توسعه انتقال تکنولوژی صورت می گیرد، ولی هنوز این کشورها نتوانسته اند به حد و اندازه رشد و توسعه اقتصادی مناسب دست پیدا کنند؟
جواب این سوال این است که بله، ولی انتقال اثربخش تکنولوژی صورت نگرفته است. چون نگاه فرایندی همراه با مدلی متناسب با شرایط محیطی این کشورها برای این مقوله حساس و پیچیده ارائه نشده است. انتقال موفق تکنولوژی نیازمند شناسایی اهداف صنعت، تکنولوژی های مورد نیاز، منابع تکنولوژیکی، روش های انتقال و عوامل موثر و تاثیرگذار در آن، نحوه جذب و توسعه آن دارد و انجام هریک از آنها مستلزم بکارگیری متخصصین مربوطه می باشد، بدون استفاده از کارشناسان متخصص در این زمینه، معمولاً انتقال تکنولوژی مورد نظر صورت نمیگیرد و یا بصورت ناقص و نامناسب انجام می شود.
گفتار دوم :فرایند انتقال تکنولوژی
انتقال تکنولوژی فرایند پیچیده و دشواری است و بدون مطالعه و بررسی لازم نه تنها مفید نیست بلکه ممکن است علاوه بر هدر رفتن سرمایه و زمان، به تضعیف تکنولوژی ملی هم بیانجامد. فرایند انتقال تکنولوژی را می توان به سه بخش عمده تقسیم کرد:
۱) انتخاب و کسب تکنولوژی
۲) انطباق، کاربرد و جذب تکنولوژی
۳) توسعه و انتشار تکنولوژی ^[۲۸]
برخی از عوامل تاثیرگذار برنحوه انتقال
– انگیزه، هدف، معیار و سود مورد توافق متقاضی و عرضه کننده تکنولوژی.
– سطح تکنولوژی و قابلیت‌های متقاضی در امر انتقال کامل آن.
– استراتژی فروشنده برای فروش تکنولوژی.
– منابع اطلاعاتی موجود وقدرت چانه‌زنی متقاضی.
– سیاست کلی جاری و تکنولوژیکی کشور متقاضی.
برای بیان دقیق مفهوم تکنولوژی باید به جنبه های انسانی و اجتماعی آن دقت داشته باشیم. بسیاری از مردم تکنولوژی را با جنبه فنی آن می شناسند، زیرا این جنبه است که با ماشین ها، فن ها، دانش ها و فعالیت اساسی به کار انداختن اشیا سروکار دارد. واژه ها و کلمات فن یا فنون مناسبات بیشتری برای کاربرد دارد. برخی از تعاریف تکنولوژی بین کاربرد کلمه در مفهوم وسیع و محدود آن در نوسان است . گالبرایت، اقتصاددان امریکایی به معنی «کاربرد سیستماتیک دانش علمی یا دانش منظم دیگر برای امور عملی » تعریف کرده است. تکنولوژی به شکل دیگری نیز بیان شده و آن کاربرد دانش علمی و دانش منظم دیگری برای امور عملی به وسیله سیستم های مطمئنی است که شامل مردم، سازمان ها و اشیای زنده و ماشین ها می شود. چنین تعریفی باعث شده است که علم در درون تکنولوژی جای داده شود.^[۲۹]
گفتار سوم :کانالهای انتقال تکنولوژی
۱- کانالهای رسمی(خرید حق امتیاز، فرانشیز، سرمایه گذاری مشترک، پروژه های کلید در دست، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، کنسرسیوم فنی و پروژه تحقیقاتی مشترک)