شاید برایتان جالب باشد اگر یک نمونه از اسباب و اثاثیه‌ای که در سال ۱۳۳۸، برای نوعروس ترکمنی با مبلغ باشلق خریداری‌شده را بخوانید:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مبلغ باشلق: ۱۲ رأس گوسفند + ۱۵۰۰ تومان پول نقد
اسباب و اثاثیه تهیه‌شده: دوتخته پتو، سه عدد اشرفی، گردن بند از ملهو و میخک، گردن بند از منجوق عقیق و مرجان
شش عدد افسار اسب، خورجین یک عدد، طناب ۸ لایه
یک عدد نمکدان و قندان
ظرف: یک عدد کاسه بزرگ
لباس: چارقد و دستمال از هر کدام‌یک عدد.
ج: جهیزیه در قم
خانواده عروس معمولاً با توجه به وسع مالی خود، اسباب و لوازم موردنیاز دختر را تهیه می­کردند. قبل از عروسی معمولاً خانواده عروس هدایای تحت عنوان «خلعتی» برای خانواده داماد می‌فرستد؛ برای مثال لباس و لوازم شخصی داماد، کت‌وشلوار، پیراهن پدر و برادرها و شوهر خواهرها و چادر مشکی و لباس و روسری برای مادر داماد، خواهرها و جاری‌ها. بعدازآن، خانواده داماد پس از دریافت خلعتی، به‌عنوان جبران، هدایایی که معمولاً بخشی از زندگانی خود عروس بود تهیه و به خانه عروسی می‌فرستد؛ مانند فرش، پشتی، ظروف، قابلمه و دیگ، متکا، صندوق، چراغ، ظروف مسی، یکدست رختخواب، دو تا گلیم کهنه یا نو، قزقون مسی، یکدست پیش‌دستی، دو یا سه شب قبل از عروسی، مراسم جهیزیه برون انجام می‌شد؛ یعنی خانواده داماد در خانه عروس حضور می‌یافتند، بعد سیاهه جهاز تهیه می‌شد، عده‌ای از زنان، وسایل جهاز را یک‌به‌یک می‌آوردند و چند نفر آن را قیمت می‌کردند و سپس قیمت‌ها را جمع‌ آوری می‌کردند و بعد لیست اقلام تهیه‌شده را داماد و پدر داماد امضا و انگشت می‌زدند. بعد جهیزیه را به همراه چند نفر از خانواده عروس به خانه داماد برده آن‌ها را در خانه داماد و عروس می‌چیدند.
د: جهیزیه قجری
در دوران قاجاریه یعنی زمانی که قاجارها بر کشور حکومت می‌کردند و در دورانی که همه معتقدند بسیاری از آداب‌ورسوم از بین رفت، روز قبل از عروسی عده‌ای قاطر و خنچه‌ای که برای بردن جهاز لازم بود، تعیین می‌شد و از هر یک از این دو به‌اندازه تعیین‌شده با دسته موزیک نظامی یا نقاره‌چی یا هر دو از خانه داماد به خانه عروس روانه می‌کردند.
فرش و رختخواب در مفرش های قالیچه‌ای و لباس دوخته و ندوخته و طاقه‌های نبریده در یخدان‌ها با یخدان پوش ماهوت گلی و مسینه آلات از قبیل دیگ و مجموعه و بادیه و سایر اثاثیه از قبیل بلورآلات- اسباب چراغ متکاها و پشتی‌های زری و ترمه مفتول و مرواریددوزی و تزئینات در و دیوار مانند پرده و طاقچه‌پوش و سماور و اسباب چای و ظروف چینی و خلاصه یک دستگاه اسباب زندگی تمام‌عیار در خنچه‌هایی که کف آن‌ها را پارچه سفید انداخته و مقداری نقل در آن پاشیده بودند می‌گذاشتند و دسته موزیک و نقاره از جلو و خنچه‌ها از دنبال و قاطرها از عقب به راه افتاده به خانه داماد می‌آمد. همراه جهاز شخص معینی از نوکرهای خانه عروس می‌آمد و صورت جهاز را به همان ترتیبی که در خنچه‌ها چیده شده بود، همراه داشت که تحویل داده و از یکی از بستگان داماد رسید می‌گرفت، از عقب چند نفر خدمتکار با جارو و لوازم تنظیف می‌آمدند و ناحیه‌ای که در خانه داماد متعلق به عروس بود، فرش و لوازم زندگی را پهن کرده حجله عروسی را می‌آراستند. زیادی عده خنچه‌ها و قاطر و قیمتی بودن اثاثیه طرف توجه تماشاچی‌ها واقع می‌گردید، گاهی عده‌ی خنچه به صدوبیست عدد قاطرها به بیست و سی می‌رسید.
اکثریت تماشاچی‌ها جنس لطیف بودند که بعد از مراجعت از این تماشا با حافظه عجیبی تمام جزئیات جهاز را برای آن‌ها که به این قبض نرسیده و از تماشا محروم مانده بودند، نقل می‌کردند. در خانه‌ی داماد گذشته از شربت و شیرینی خلعتی به تحویل‌دهنده و انعامی به خنچه­کش­ها و قاطرچی­ها داده می‌شد، بعلاوه نقل‌ها و پارچه سفید کف هر خنچه مال حامل آن بود.
البته مرتب بودن این جهاز و جور کردن این‌همه اسباب از روی سابقه و اینکه چند دسته از آن‌ها جلوتر و کدام عقب‌تر باید راه بیفتد و در هر دسته باید به چه ترتیب در خنچه‌ها چیده شود که دخترهای دم بخت داشتند، به تماشا می‌آمدند تا در ضمن تماشا تجربه و تمرینی هم برای جهاز گیری تحصیل‌کرده باشند.
حاجت به ذکر نیست که هر یک از این جهازها که در منظر و مرآی عموم از خانه‌ای به خانه‌ای نقل می‌شد، محرک جوان‌ها و پدر و مادرها در به راه انداختن عروسی می‌گردید و پیردخترهای خانه‌مانده ترشیده را که امیدی به یافتن شوهر نداشتند، عصبانی‌تر می‌کرد.
گفتار چهارم: تهیه جهیزیه نزد ملل دیگر
تهیه جهیزیه میان اعراب بر اساس عرف رایج بر عهده شوهر است مضاف بر این، عرف، دادن هرگونه اسباب و وسایل زندگی از طرف خانواده دختر را امری ناپسند شمرده و کسر شأن دختر می­داند. در مورد سایر ملل نیز دادن جهیزیه از سوی پدر عروس، میان ملل شرقی دیده‌شده است اما کیفیت و میزان آن متفاوت است، اصولاً تدارک جهاز از سوی پدر دختر، در شرق ریشه­ تاریخی دارد و آنچه از تاریخ ملل شرق باستان، خصوصاً ایران باستان، به‌دست‌آمده است نشان می­دهد پدر عروس ضمن دریافت هبه و شیربها از خانواده­ی داماد، جهیزیه­ای نیز مطابق شئون خانوادگی و اجتماعی خویش، همراه دختر به خانه­ی داماد می­فرستد (بهزادی, ۱۳۷۹, ص. ۲۴۰).
گفتار پنجم: تهیه جهیزیه در جامعه­ هند
ازجمله جوامع درگیر با معضل جهیزیه جامعه هند می­باشد که این امر از جوانب مختلف، این جامعه را با بحران­های جدی روبه‌رو ساخته است وجود آداب‌ورسوم مربوط به جهیزیه ـ باوجود ممنوعیت قانونی آن ـ امنیت مالی را از دختر سلب می­ کند و این امکان را به وجود می ­آورد که تمام سرمایه یک خانواده که طی سالیان دراز فراهم آمده است در جریان ازدواج از بین برود یا حداقل خانواده را زیر بار سنگین قرض قرار دهد (موقر, ۱۳۷۷, ص. ۲۹). به‌طورکلی در ملل شرق و آسیا دختران در موقع ازدواج باید جهیزیه­ی قابل‌توجهی به خانه همسر ببرند. در همه این جوامع تأمین این جهیزیه برای خانواده دختر مشکل‌آفرین و در اکثر موارد تقریباً غیرممکن است (همان، ۳۰).
فصل دوممالکیت جهیزیه و چگونگی مسئولیت زوج نسبت به آن
در این فصل سه مبحث مطرح می­ شود:
مبحث اول: مالکیت زوجه و والدین وی و زوج بر جهیزیه
مبحث دوم: اباحه تصرف زوجه در جهیزیه
مبحث سوم: مسئولیت زوج در خصوص جهیزیه
مبحث اول: مالکیت زوجه و والدین وی و زوج بر جهیزیه
گفتار اول: مالکیت والدین زوجه بر جهیزیه
جهیزیه مالی است که والدین زوجه به او صلح می­ کنند تا دختر از آن وسایل در زندگی مشترک خود از آن‌ها استفاده کند و جهیزیه مالکیت و مملوکیت محسوب نمی­ شود بلکه حقوقی است که طبیعتاً دختر به خاطر ناتوان بودن پیدا می­ کند و تهیه جهیزیه سنتی است که از روزگار گذشته تاکنون در برخی از فرهنگ­ها و در میان گروهی از جوامع رایج بوده است و خانواده دختر از همان بدو تولد وی به‌تدریج اسباب و اثاث و مایحتاجی را که وی بعدها باید به خانه­ی بخت ببرد برای او مهیا می­ کنند (مطهری, ۱۳۵۷, ص. ۱۲۲۸).
بعضی از حقوقدانان معتقدند که اختصاص دادن جهیزیه به دختر از سوی والدین در واقع نوعی تعدیل در ارث بین زن و مرد می­باشد (کاتوزیان, حقوق مدنی خانواده, ۱۳۷۱, ص. ۲۰۰) ولی نظر مشهور این است که وسایل زندگی جزو نفقه و مایحتاج محسوب می­ شود و زن دراین‌باره هیچ تکلیفی ندارد ولی قانون هم هیچ اشاره­ای به تهیه جهیزیه از سوی زوج نکرده است (موسوی خمینی, ۱۳۶۲, ص. ۵۶) و در اسلام نیز ریاست خانواده با شوهر بوده و از توابع این ریاست دادن نفقه از جانب مرد به همسرش می­باشد و این تکلیف از قانون شرع نشأت می­گیرد و ریشه­ قراردادی ندارد^[۵]، بنابراین طرفین نمی ­توانند ضمن عقد و یا بعدازآن این تکلیف را از مرد ساقط کنند در نتیجه نفقه زن ازجمله دیدن مرد به شمار می ­آید و با عنایت به ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی^[۶] می­توان گفت نفقه زن شامل تمام وسایلی است که زن با توجه به درجه تمدن و محیط زندگی و وضع جسمی و روحی خود بدان نیازمند است (کاتوزیان, حقوق مدنی خانواده, ۱۳۷۱, ص. ۱۴۲) همچنین مرد در قبال زندگی زناشویی موظف و مکلف است تمام وسایل زندگی زن را از هر حیث مهیا و فراهم سازد و برای زن از این حیث هیچ‌گونه وظیفه‌ای در شروع مقدس اسلام تعیین نگردیده است و حتی درباره اثاثیه خانه و متاع مربوط به وسایل زندگی نیز بر عهده زن چیزی مقرر نشده است (محقق, ۱۳۸۵, ص. ۳۵۸). حال اگر دختر بنا بر قوانین عرف در صورت تمکن و استطاعت مالی اثاثیه­ای را به‌عنوان جهیزیه و به‌قصد مشارکت و یاری شوهر با خود به خانه همسرش ببرد به نحوی قسمتی از نفقه به خواست دختر مهیا می­گردد که شوهر هیچ‌گونه دخالتی از لحاظ تصرف در جهیزیه مزبور جز با اجازه­ی زوجه نداشته و نخواهد داشت جهیزیه از حقوق اختصاصی زوجه می­باشد (همان، ۳۵۸).
اما اگر زوجه به هر دلیل مثلاً عدم تمکن مالی و یا عدم تمایل به اجرای این قانون عرفی نتوانست و یا نخواست وسیله­ای به‌عنوان جهیزیه به خانه شوهر ببرد جایگاه این وسایل در نفقه محفوظ است و مرد مکلف به تهیه­ آن است و میزان آن را عرف جاری تعیین می­نماید و کلیدی قوانین مربوط به نفقه در مورد جهیزیه به‌عنوان جزئی از آن جاری است یعنی همین نفقه­ی زن بر نفقه اقارب مقدم است^[۷]؛ و البته در مورد حقی که زن بر این‌گونه اشیاء پیدا می­ کند معیار اراده شوهر و حکم عرف است، خانه و اثاث منزل را مرد به زن خود نمی­بخشد بلکه فقط اجازه­ی استفاده در آن را می­دهد و نفقه ضمانت اجرای کیفری دارد و بر اساس قانون مجازات اسلامی «با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می­نماید^[۸]» در فقه نیز نظریاتی در مورد تهیه جهیزیه مطرح‌شده است که غالب فقهای امامیه قائل به الزامی بودن تهیه جهیزیه برای زوجه نیستند ولی فقهای مالکی معتقدند که در برابر مهری که از شوهر گرفته می­ شود تهیه جهیزیه بر زوج واجب است و اگر شوهر چیزی نگیرد و جهیزیه را شرط نکرده باشد، زوجه تکلیفی ندارد ولی فقهای حنفیه تهیه جهیزیه را بر زوج واجب می­دانند (الدردیر، ۱۴۰۱، ص ۴۵۸).
بنابراین آگاه کردن زن از این موضوع که تهیه جهیزیه در اصل بر عهده وی نیست ارتبعات منفی روانی و فشارهای وارده بر زوجه و خانواده وی می‌کاهد و در عرف زن نه به خاطر تکلیف و وظیفه بلکه به خاطر اینکه صمیمیت و علاقه خود را به شوهر نشان بدهد اثاث منزل را به تهیه می‌کند (کاتوزیان, دوره مقدماتی حقوق مدنی (خانواده), ۱۳۸۹, ص. ۱۵۱).
گفتار دوم: مالکیت زوجه بر جهیزیه
مالکیت مهم‌ترین حق عینی است و حقوقدانان و فقها تعاریف مختلفی را از مالکیت بیان کرده ­اند که به دو تعریف از آن اشاره می­کنیم به نظر دکتر کاتوزیان «مالکیت حقی است که به‌موجب آن شخص می ­تواند در حدود قوانین تصرف در مالی را که به خود اختصاص دارد از تمام منافع آن استفاده کند» (کاتوزیان, دوره مقدماتی حقوق مدنی، اموال و مالکیت, ۱۳۷۷, ص. ۱۰۶) و همچنین یکی از فقها مالکیت را چنین تعریف می­ کند «مالکیت عبارت است از اقتدار و سلطنت اعتباری که به سبب اعتبار شخص اعتباردهنده تبعیت می‌گردد و ممکن است شرعی یا عقلی باشد» (شاهرودی، ۱۴۰۹، ص ۱۹).
امروزه اکثر حقوقدانان و فقها معتقدند جهیزیه‌ای که والدین زوجه برای وی تهیه می­ کنند برحسب ظاهر، جهیزیه را به‌قصد هبه به دختر واگذار می­ کنند اگرچه با ایجاب و قبول صورت نمی­گیرد ولی صرف معاطات نیز کافی می­باشد و دادن جهیزیه از سوی والدین باعث انتقال مالکیت به دختر می­باشد (مختاری پور, ۱۳۹۰, ص. ۱۱).
دادن جهیزیه از سوی والدین دختر به وی یک موضوع صرفاً عرفی است که خانواده­ها وسایل و اقلام جهیزیه را به‌عنوان هبه و هدیه به دخترشان می­ دهند و مرسوم است که برای اثبات حق مالکیت زوجه بر جهیزیه از شوهر در ذیل سندی تصدیق و امضاء می­گیرند که علامت اقرار زوج به مالکیت زوجه می­باشد به‌عبارتی‌دیگر زوجه جزییات مربوط به جهیزیه را در سیاهه­ای یادداشت می­ کند که به این نوشته اصطلاحاً سیاهه جهیزیه گفته می­ شود که سیاهه تهیه‌شده توسط زوجه باید به امضای زوج برسد، امضای زوج به سیاهه جهیزیه اعتبار می­دهد اما درصورتی‌که اثرانگشت شوهر در ذیل سیاهه اموال زن درج شود، این موضوع اعتبار این سند عادی را بیشتر خواهد کرد در سیاهه اموال زوجه ذکر می­ شود که به‌عنوان‌مثال یخچال، ماشین لباس­شویی، اجاق‌گاز و نظایر آن به‌عنوان جهیزیه تهیه‌شده است؛ لازم به ذکر است تا زمانی که شوهر این سیاهه اموال را امضاء نکرده باشد و در ضمن دو نفر هم به‌عنوان شاهد زیر آن سیاهه اموال را امضاء نکرده باشند، چنین سیاهه جهیزیه­ای اعتبار نخواهد داشت. بهتر است تا شهود زیر- امضاء کننده ذیل اموال مربوط به جهیزیه، مذکر باشند و ترجیحاً از خویشاوندان زن نیز نباشند پس‌ازآن که شوهر و آن دو شاهد زیر سیاهه جهیزیه را امضاء کردند، این سیاهه حالت سند عادی را پیدا خواهد کرد (ظاهری, مسئولیت شوهر درباره جهیزیه همسر, ۱۳۹۱, ص. ۱۶) و به استناد ماده ۱۱۱۸ قانون مدنی نیز می­توان استقلال مالی زن بر جهیزیه را اثبات کرد و ازدواج تأثیری بر مالکیت دارایی که به هر یک از زوجین واگذارشده است ندارد^[۹].
مبحث دوم: اباحه تصرف زوج در خصوص جهیزیه و جهیزیه به‌عنوان ماترک
گفتار اول: ابامه تصرف یا مالکیت زوج در خصوص جهیزیه
جهیزیه اسباب و وسایلی است که زن برای استفاده خود و همسرش به منزل زوج می­برد پس طبیعتاً زن مالک آن وسایل محسوب می­ شود و در نتیجه ازنظر حقوقی آوردن جهیزیه به خانه زوج تنها نوعی اباحه و اجازه تصرف می­باشد (جعفری لنگرودی, ۱۳۸۶, ص. ۲۰۳).
بنابراین انتقال جهیزیه به خانه مشترک زوجین به مفهوم شریک شدن مرد در مالکیت جهیزیه نیست زیرا حق مالکیت زوجه نسبت به جهیزیه همواره باقی می­باشد و زوج هیچ حق به‌منظور دخل و تصرف، انتقال به دیگری یا فروش جهیزیه را ندارد اما زن مادام که بخواهد می­توان این وسایل را به خانه پدری منتقل کند و یا آن وسایل را بفروشد و مرد حق هیچ‌گونه اعتراض را در این مورد ندارد (کاتوزیان, دوره مقدماتی حقوق مدنی (خانواده), ۱۳۸۹, ص. ۱۵۱-۱۵۲) و آوردن جهیزیه سنتی است که ناشی از توافق عرفی بین زوج و زوجه است به‌گونه‌ای که بیانگر همکاری و تعاون در زندگی مشترک است و زوجه برای تشکیل زندگی مشترک به همسر خود کمک می­ کند و در تهیه آن هیچ الزام قانونی برای زوجه وجود ندارد و می ­تواند از تدارک آن امتناع کند و در تهیه و آوردن جهیزیه از سوی زوجه به منزل مشترک به معنی شراکت زوج و زوجه در اموال جهیزیه نیست و حقی برای شوهر ایجاد نمی­کند بااین‌حال زوج می ­تواند از اموال مزبور استفاده متعارف به‌دوراز تعدی و تفریط کند و به‌نوعی تصرف در جهیزیه برای وی مباح است (محمدی, بایدها و نبایدهای استرداد جهیزیه, ۱۳۹۰).
گفتار دوم: جهیزیه به‌عنوان ماترک وارث بردن زوج از آن
شخص تا زمانی که زنده است مالک اموال خویش است ولی همین‌که شخص فوت کند اموالش به ورثه او منتقل می­ شود و جهیزیه جزو اموال زوجه است و در تملک وی می­باشد در نتیجه پس از فوت وی مانند سایر دارایی­ ها جزو ماترک محسوب و پس از ادای حقوق و دیون زوجه در صورت وجود و یا وصیت احتمالی به میزان یک‌سوم دارایی به ورثه منتقل می­ شود و طبق ماده ۸۶۴ قانون مدنی^[۱۰] «یکی از افرادی که از متوفی ارث می­برد هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد» و یکی از افرادی که از جهیزیه ارث می­برد زوج است و در صورت وجود ورثه دیگری با آن‌ها در جهیزیه شریک می­ شود سایر ورثه بنا به قرابت با متوفی و مؤنث یا مذکر بودن بر اساس قانون در جهیزیه یا زوج شریک می­شوند و پس از فوت مورث و استقرار مالکیت ورثه بر ماترک، قواعد شریک مدنی و قانون امور حسبی در باب امور راجع به ترکه بر روابط افرادی حاکم خواهند بود و مطابق ماده ۳۱۳ قانون امور حسبی^[۱۱] کلیدی کسانی که در ترکه ازجمله جهیزیه به شرکت داشته باشند به هر نحوی که بخواهند می­توانند جهیزیه را بین خود تقسیم کنند.
بدیهی است این درخواست در قالب دادخواست و به طرفیت سایر ورثه به‌عنوان خوانده طرح می­ شود به‌بیان‌دیگر با در قید حیات بودن زوج و عدم توافق وی با سایر ورثه در مورد تقسیم جهیزیه، سایر ورثه می­توانند دعوای تقسیم ترکه را به طرفیت زوج در دادگاه اقامه کنند و دادگاه بنا به مورد و بر اساس قانون حکم به تقسیم، تعدیل یا فروش جهیزیه را صادر می­ کند (بنی اسد, ۱۳۹۳) سؤال دیگری که مطرح می­ شود این است که آیا می­توان به دلیل اینکه هزینه جهیزیه زیاد است والدین او را از ارث محروم کنند؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت جهیزیه­ای که والدین برای دختر تهیه‌کرده‌اند در زمان حیات آن‌ها بوده و مطابق قانون مدنی ارث به موت حقیقی محروم کرد^[۱۲] و چنانچه گفته شد جهیزیه به‌عنوان ماترک زوجه محسوب می­ شود به‌عنوان زیورآلات که شوهر در زمان حیات برای او خریده و جهیزیه باقی‌مانده، حال نحوه تقسیم ­بندی و یا بخشیدن او مشکوک باشد جزو اموال زن به‌حساب نمی­آید وگرنه در صورت هبه مرد، جزو اموال مرد محسوب می­ شود و در مورد جهیزیه چون زوجه مالک آن وسایل بوده پس ماترک او محسوب می­ شود و همه اموال به نسبت وراث تقسیم می­ شود یعنی اینکه سهم‌الارث زوج و بقیه ماترک برای فرزند دختر می­باشد (ظاهری, باید و نباید های استرداد جهیزیه, ۱۳۸۹, ص. ۱۸).
مبحث سوم: مسئولیت زوج در خصوص جهیزیه
گفتار اول: آیا شوهر امانت دار جهیزیه است؟
این موضوع را از دو منظر می­توان مورد برسی قرار داد که یک منظر از لحاظ عرفی است. از خصوصیات زندگی زناشویی اشتراک در امور است؛ بر این اساس جهیزیه­ای که از طرف زن آورده می­ شود برای سهولت زندگی مشترک مورداستفاده زن و شوهر قرار می­گیرد در این فرض بر اساس قالب­های «قانون مدنی» می­توان احکام شرکت در امور مدنی را بر این مورد بار کرد که بر اساس این شراکت بر اساس اختیار زوجین بوده است و مطابق ماده ۵۸۴ قانون مدنی «شریکی که مال­الشراکه در ید اوست در حکم امین است و ضامن تلف و نقص آن نمی­ شود، مگر در صورت تعدی و تفریط» بنابراین اگر به‌صورت اتفاقی زوج به جهیزیه صدمه و نقصانی وارد کند ضامن این تلف نیست؛ ولی در صورت تعدی و تفریطی که در دادگاه ثابت شود؛ زوجه می ­تواند خسارت واردشده را از زوج دریافت کند. منظر دیگر برسی موضوع از لحاظ حقوقی است. در تعریف جهیزیه در ترمینولوژی حقوق گفته‌شده است که جهیزیه مالی است که زن علی­الرسم (برحسب مرسوم) در موقع ازدواج به منزل شوهر می­برد و علاوه بر استفاده خود شوهر نیز اباحه انتقال آن را می­یابد این مال در مالکیت زن خواهد بود و شوهر مالک آن نمی­ شود بر این مبنا به همان قاعده بالا می­توان استناد کرد که در این امر زوج جز در موارد تعدی و تفریط مسئولیتی برای جبران ندارد و در دادگاه­ها اصل بر عدم تعدی و تفریط است؛ بنابراین تعدی و تفریط باید به اثبات برسد. اگر به هر یک از دو نظری که گفته شد استفاده شود زوج امین یا در حکم امین است و می­توان عیب یا نقصی را که به وسایل جهیزیه وارد می ­آورد صرفاً با احراز شرایط تعدی از او مطالبه کرد (قوه قضاییه, ۱۳۹۰, ص. ۱۴).
گفتار دوم: مسئولیت مدنی زوج
هدف از مسئولیت مدنی آن است که هیچ خسارتی نباید بدون جبران و در روابط زوجین مواردی وجود دارد که از اقدام یکی از زوجین خسارتی ناروا به‌طرف دیگر وارد می­ شود و مسئولیت مدنی ابراز مناسبی است که می ­تواند حمایتی مناسب از خانواده و خصوصاً از زنان را تضمین نماید و در مورد جهیزیه سؤالی که مطرح می­ شود این است که آیا زوج ضامن جهیزیه زوجه می­باشد؟
در پاسخ باید گفت که اگر خود زوجه جهیزیه را برای استفاده آورده و از بین رفته باشد ضامن برای کسی نمی­آورد و هرکسی با رضایت صاحبش مالی در اختیارش باشد ضامن نیست اگر زوج از جهیزیه استیفای منفعت کرده یا عین آن‌ها را در مورد مصرف قرار داده باشد چون این استیفای در زمانی حاصل‌شده که زوج مأذون بوده است، لذا مسئولیتی در برابر زوجه نخواهد داشت چنان زوج پس از به هم خوردن عقد نکاح از استرداد عین جهیزیه که موجود است و یا قیمت هدایایی که به علت تقصیر او تلف‌شده است همچنان به استیغاء منفعت از آن ادامه دهد در این صورت زوجه متضرر شده می ­تواند بر مبنای قاعده اتلاف یا تسبیب الزام طرف مقابل را به استرداد عین وسایل یا قیمت آن‌ها در صورت تلف بخواهد همچنین منافع حاصله از آن اثاث البیت از زمان امتناع از استرداد قابل مطالبه می­باشد (کاتوزیان, حقوق مدنی خانواده, ۱۳۷۱, ص. ۲۰۴-۲۰۵).
حال اگر پس از مدتی از زندگانی مشترک زوجین جهیزیه به زن بنا بر دلایلی دچار عیب یا تلف شود در این شرایط تکلیف چیست؟ و آیا به‌صرفه اینکه امضاء زوج در صورت جهیزیه ملاحظه شد باید شوهر را ملزم کرد عین و در صورت تلف عین، رد مثل یا قیمت آن‌ها را نمود یا اینکه ارائه چنین رسیدی از صورت جهیزیه تنها در این حد معتبر است که در صورت بقای جهیزیه زوج نمی‌تواند در مقابل این رسید ادعای مالکیت آن‌ها را بنماید و امضاء زوج کافی برای محکوم کردن وی به رد مثل یا قیمت در صورت تلف شدن نیست؟
در بدو امر چنین به نظر می­رسد که شوهر با امضاء صورت جهیزیه خود را امین در نگهداری از اموال نموده و طبق مواد ۶۱۹ و ۶۲۲ قانون مدنی^[۱۳] امین باید مالی را که به وی سپرده‌شده در صورت مطالبه مالک مسترد نماید و در موردی هم که نسبت به تلف یا بقای این اموال تردید شد چون اصل بقاء آن‌هاست باید شوهر را مدنی را مدعی شمرد و وی اگر نتواند تلف جهیزیه را ثابت کند محکوم‌به رد آن می­ شود ولیکن واقعیت این است که دیدگاه چندان صحیح نیست چراکه جهیزیه تحت سلطه مشترک زوجین است و مرد تصرف یک‌جانبه در آن ندارد و زن حق اتلاف یا انتقال آن را به دیگری خواهد داشت و ظاهراً زوج با ارائه رسید نیز نسبت به حفظ چنین اموالی امین نخواهد بود و از طرفی جهیزیه زن مورداستفاده اختصاصی زوج نیست بلکه تمامی اعضاء خانواده از آن جهاز بهره می‌گردند، بنابراین در مورد عیب براثر استهلاک اموال ناشی از مرور زمان نمی­ توان برای زن حقی قائل شد مگر در صورت استفاده اختصاصی زوج از جهاز و مطلب دیگر این است که اگر زوج در مورد جهیزیه مرتکب تقصیری شده باشد مسئولیت او قراردادی است یا مسئولیت غیر قراردادی؟
عده­ای از حقوقدانان قائل به مسئولیت غیر قراردادی هستند چون اصل بر عدم تقصیری زوج است و اثبات تقصیر عهد زوج می­باشد و زوجه است که باید ثابت کند که تلف شدن جهیزیه براثر تقصیر زوج می­باشد ولی از آنجائی که تصرفات زوجه مالکانه بوده، در نتیجه اثبات و احراز تقصیر زوج کاری دشوار است ولی به نظر می­رسد زوجه در صورت به هم خوردن رابطه زوجین بتوان اثاث و جهیزیه خود را مطالبه کند و لذا مالکیتی برای زوج حاصل نخواهد گردید و درصورتی‌که براثر تقصیر زوج جهیزیه تلف‌شده باشد زوج از شرط ضمنی نگهداری جهیزیه در زمان زوجیت تخلف کرده و لذا باید قیمت آن وسایل را در صورت مطالبه پرداخت نماید و در مورد اجرت‌المثل این وسایل نیز اگر زوجه اجازه انتفاع از آن‌ها را مجانی به زوج داده باشد وی نمی­تواند اجرت‌المثل آنچه را که زوج استفاده می­ کند را از او بخواهد، مگر آنکه زوجین در این امر توافق یا شرط نمایند یا زوجه به‌صراحت شوهر را منع نماید (صفایی & امامی, ۱۳۸۶, ص. ۳۷).
گفتار سوم: مسئولیت کیفری زوج
در زندگی مشترک زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است و خریدوفروش وسایل و اموال زندگی غالباً بر عهده زوج می­باشد، حال اگر زوج اقدام به فروش جهیزیه زوجه کند تکلیف چیست؟

عملیات نمونهبرداری از خاک مزرعه جهت تعیین خصوصیات مهم فیزیکی و شیمیایی خاک از عمق صفر تا ۳۰ سانتیمتری انجام شد که نتایج آن در جدول ۳-۱ آمده است.
جدول ۳-۱ – خصوصیات خاک مزرعه محل آزمایش از عمق صفر تا ۳۰ سانتیمتری

بافت خاک لومی

پتاس قابل جذب mg/kg

فسفر قابل جذب mg/kg

درصد ازت کل

PH

هدایت الکتریکی
EC×۱۰-^۳

شن

لای

رس

۵۴%

۲۶%

۲۰%

۲۶۰

۳/۱۱

۵۰

۸/۷

۶۱/۰

۳-۳- تیمار و طرح آزمایشی
برای تعیین روابط رگرسیونی بین صفات مختلف سیبزمینی با عملکرد و همبستگی بین صفات، ۲۸ کلون مختلف سیبزمینی با زمان رسیدگی متفاوت بههمراه ارقام آگریا، مارفونا، ساتینا، ساوالان، کایزر و بورن، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مؤسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر کرج مورد بررسی قرار گرفتند. هر کرت شامل ۲ خط به طول ۶ متر بوده و فاصله بوتهها بین ردیف و روی ردیف به ترتیب ۷۵ و ۲۵ سانتیمتر در نظر گرفته شد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳-۴- کاشت
۳-۴-۱- عملیات تهیه و آمادهسازی زمین
عملیات آمادهسازی و تهیه زمین بر اساس توصیه کارشناسان انجام شد. عملیات شخم شامل دو مرحله شخم پائیزه و شخم بهاره بود. شخم پاییزه به عمق ۳۵-۳۰ سانتیمتر انجام شد. در بهار با انجام شخم سطحی بهاره کلوخهها خرد شدند. عملیات تسطیح زمین با ماله صورت گرفت. در زمان آمادهسازی مقدار ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار اوره، ۲۰ کیلوگرم در هکتار سولفات مس، ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم، ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار فسفات دی آمونیوم، ۵۰ کیلوگرم در هکتار سولفات منگنز، ۴۰ کیلوگرم اسید بوریک و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار اوره نیز بعنوان کود سرک به خاک افزوده شد. پس از پخش کودهای خاک مصرف، احداث فاروها انجام شد.
۳-۴-۲- تهیه غده
غده ارقام مورد آزمایش از موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر تهیه و در تاریخ ۱۵/۴/۱۳۹۱ در عمق ۱۰ سانتیمتری بر اساس الگوی طرح پیشبینی شده کشت گردیدند.
۳-۵- داشت
۳-۵-۱- آبیاری
اولین آبیاری در زمان کاشت و بلافاصله پس از کاشت غدهها صورت پذیرفت. میزان آبیاری به گونهای بود که خاک نمناک باشد تا از سله بستن جلوگیری شده و سبز شدن به نحو مطلوب انجام گردد. پس از آن هر هفت روز یکبار به مدت ۴ تا ۵/۴ ساعت آبیاری بهصورت قطرهای انجام گرفت و این عمل تا ۱۵ روز قبل از برداشت ادامه داشت.
۳-۵-۲- مبارزه با علفهای هرز
بهمنظور کنترل علفهای هرز قبل از انجام کاشت غدهها و همزمان با مرحله آمادهسازی زمین، با علفکش سنکور (متریبوزین) بهمیزان یک لیتر در هکتار و بههمراه ۵۰۰ لیتر آب سمپاشی انجام شد، جهت مبارزه با علفهای هرز خرفه و پیچک، سمپاشی مجدد با سنکور و در مرحله چهاربرگی سیبزمینی انجام شد. میزان مصرف سنکور در این مرحله ۷۵۰ گرم ماده فعال در هکتار بود که همراه با ۵۰۰ لیتر آب در سمپاش مخلوط و مورد استفاده قرار گرفت.
۳-۵-۳- خاکدهی پای بوته
بهمنظور استقرار بهتر ساقهها در خاک، خاکدهی پای بوتهها در مرحلهای که ارتفاع بوتهها به ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر رسید، صورت پذیرفت.
۳-۵-۴- مبارزه با آفات و بیماریها
بهدلیل عدم مشاهده، بیماری یا آفتی که دارای خسارت اقتصادی قابلملاحظهای بر روی محصول باشد، سمپاشی برعلیه آفات و بیماریها در مزرعه انجام نگردید.
۳-۶- برداشت
جهت کاملتر شدن پوست غدهها و تسهیل در امر برداشت، همچنین کاهش احتمال انتقال عوامل آلودگی از طریق اندامهای هوایی، ۱۵ روز قبل از برداشت، که مصادف با نیمه دوم آبان بود، آبیاری در سطح مزرعه متوقف شد. یک هفته پس از شروع به زرد شدن برگها و ریزش برگهای پایین که همزمان با شروع به سفت شدن پوست غدهها میباشد، عمل قطع اندامهای هوایی (سرزنی) انجام شد. ده روز پس از انجام عملیات سرزنی برداشت غدهها بهصورت دستی و برای هر تیمار بهصورت جداگانه انجام شد. توضیح اینکه ابتدا پنج بوته از هر ردیف جهت اندازه گیری عملکرد تکبوته و تعداد غده در هر بوته بهصورت جداگانه برداشت و سپس برداشت کلی انجام گرفت. غدههای برداشت شده جهت بررسی و اندازه گیری صفات پیشبینی شده به انبار منتقل و مورد استفاده قرار گرفتند.
۳-۷- مراحل نمونه برداری و اندازهگیریها

1. 1. آقای دکتر محمد علی زکی، در مقاله بررسی جامعه شناختی سفرنامه ناصر خسرو چنین بیان کرده است : زندگی ناصر خسرو را می توان به سه دوره تقسیم نمود: دوره اول از کودکی تا 42 سالگی است که از آغاز جوانی به تحصیل علوم مختلف همت گماشت ، دوره دوم آغاز وانجام سفر هفت ساله او که از تاریخ 23 شعبان 437 هجری قمری آغاز وتا سه شنبه 26 جمادی الاخر 446 هجری قمری به طول انجامید ،دوره سوم از 50 سالگی تا پایان عمر ناصر خسرو را شامل می شود در این دوره در پی آشنایی وتوجه به مسائل دینی سرانجام به مرتبه جهت فایل یافت که در سلسله مراتب ومدارج سیراهل باطن، در مذهب اسماعیلی مرتبه سوم از درجات هفتگانه تلقی می شود( محمدعلی زکی، بی تا..25-28)

1. 1. دکتر محمدرضا توکلی صابری، در مقاله ای تحت عنوان پابه پای ناصرخسرو در سفرها(جاده ابریشم) چنین گفته است ناصر خسرو قبادیانی مروزی حکیم، شاعر ، نویسنده، فیلسوف، جهانگرد، مرد خرداندیش، شیردل دانا، راهجوی نستوه وابرمرد پرسنده وجوینده پارسی بود مهمترین اثر ناصر خسرو سفرنامه وی است که در آن سفر خود را از مرو به مکه وسپس به قاهره وسرانجام بازگشت خویش به بلخ را شرح می دهد. وی در مورد فاصله شهرها، وضع شهرها، نوع لباس وخوراک مردم، صنایع وکشاورزی، وضع آبیاری وباغ ها، نوع خرید وفروش و واحد پول شهرها، معتقدات دینی وسیاسی، عادات ورسوم اجتماعی مردم مناطق مختلف، حوادث و وقایع تاریخی ، وضع امنیت وآبادی شهر، اطلاعات گرانبهایی می دهد .(محمدرضا توکلی صابری، بی تا.. 42-28)

1. 1. 1. آقای دکتر احمدعبدل زاده در مقاله اش ، انتقادات ناصر خسرو از طبقات مختلف اجتماعی چنین بیان می دارد، اندیشه محوری اکثر قصاید ناصر خسرو تقابل عقل است وتقلید عقل در اینجا نه آن عقلی که ملازم منطق یونانی وخردگرایی ضد دینی است بلکه از دیدگاه ناصر خسرو عقل عطایی است تو را از خدای از این رو انتقادات او از عناصر مختلف اجتماعی ، نقدی از روی غرض شخصی برای بدست آوردن خواسته های دنیوی نیست بلکه انتقادات ناصر خسرو از طبقات مختلف، بازتابنده ی واقعیات اجتماعی عصر اوست، واقعیت هایی که او در یمگان وهمه ی تاریخ اندیشه ی دینی ما را به بند کشید. انتقادات ناصر خسرو از طبقات مختلف اجتماعی در 5 اصل است : امرا وحکام- اهل زمانه یا عامه ی مردم- پیروان مکاتب غیر اسلامی- حاجیان .(دکتر احمد عبدل زاده، بی تا،.. 42-45)

      (( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

1. 1. دکتر مهدی محقق در مقاله ناصر خسرو محب اهل بیت بود چنین گفته است وی به شعری که می سرود اعتقاد داشت ومانند شاعرانی نبود که به اقتضای زمان شعرسرایی می کند ایشان اعتقادات ناصر خسرو را شیعه اسماعیلی واو را از محبان اهل بیت (ع) معرفی کرد وافزود: این عقیده در شعرهای ناصر خسرو هم نمود داشت ، به همین دلیل او خلیفه غاصب آن وقت بغداد را «دیو ملعون» معرفی می کند( دکتر محقق،.. بی تا)

1. 1. دکتر ذبیح الله صفا در کتابش، تاریخ ادبیات ایران جلد اول چنین گفته است تا پایان قرن چهارم هنوز بسیاری از خاندانهای اصیل ایرانی با همه سنتهای قدیم خود باقی بودند این خاندان ها در امور سیاسی وخدمات علمی دخالت داشته وازمیانشان رجال بزرگ برمی خاسته اند جغرافیا نویسان وجهانگردان قرن چهارم از عادات خوب ایرانیان احترام به « اهل بیوتات» قدیم را دانسته ونام عده ای از خاندانها را ذکر کرده اند که از عهد یعقوب لیث به بعد در خدمات مهم دیوانی شرکت ودخالت داشتند.( صفا، 1387: ..47-52)

1. 1. دکتر جعفر شعار در کتابش گزیده سفرنامه ناصر خسرو درباره سفرنامه اجتماعی چنین گفته است سفرنامه ظاهراً برای عامه مردم نوشته شده ودرباره مسائل مذهبی ساکت است واضح است که هیچ گونه شک وشبهه ای در صحت نسب فاطمیون نداشته است ودرباره حسن اداره امور وثروت وقناعت اومنیت وآسایش رعایای ایشان با شور و حرارت سخن گفته است آنچه در وصف قاهره ومساجد از جمله جامع الازهر وکوی وبرزن ها ومحلات دهگانه وباغ ها وساختمانها وحومه شهر می نویسد مایه اعجاب است (شعار، 1373:.. 53-62)

1. 1. دکتر غلام محمد طاهری مبارکه در کتابش برگزیده قصاید ناصر خسرو چنین بیان نموده، با ابوسعید برادرم به بازار امده تا به دکان موزه دوزی رسیدیم موزه خود را دادم تا مرمت کند وازشهر بیرون رویم که ناگاه در آن طرف غوغایی برخاست وموزه دوز بر اثر آن روان شد. بعداز ساعتی بازگشت، پاره ای گوشت بر سر درفش کرده ، من سوال کردم که چه غوغا بود واین چه گوشت است؟ موزه دوز گفت: همانا در این شهر از جمله شاگردان ناصر خسرو شخصی پیدا شده بود با علمای این شهر مباحثه کرده قول او را فقها انکار داشته هر یک به قول معتمدی تمسک می جویند و او از اشعار ناصر خسرو شعری بر طبق مطلب خود می خواند فقها از جهت ثواب او را پاره پاره کردند ومن نیز از گوشت او جهت ثواب بریدم چون بر احوال تلمیذ خود اطلاع یافتم تاب در من نمانده وموزه دوز را گفتم: موزه به من ده که در شهری شعر ناصر خسرو خواستن نمی تواند بود موزه را گرفتم وبا برادر خود از نیشابور بیرون آمدم این واقعه از شرح حال مجهول ناصر خسرو به نام «سرگذشت شخصی» در تاریخ ضبط شده است (طاهری مبارکه، 1382: ..63-71)

افرادی که دربارۀ دیوان ناصر خسرو کار کرده اند عبارتنداز:
آقای فریدون بدعی در کتاب ناصر خسرو لعل بدخشان
آقای دکتر محمدعلی زکی در مقاله اش «بررسی جامعه شناختی سفرنامه ناصر خسرو»
آقای دکتر محمدرضا توکلی صابری در مقاله اش «پابه پای ناصر خسرو در سفرها
آقای دکتر احمد عبدالله زاده در مقاله « انتقادات ناصر خسرو از طبقات مختلف اجتماعی
آقای دکتر مهدی محقق در مقاله« ناصر خسرو محب اهل بیت بود»
آقای دکتر ذبیح اله صفا در کتاب «تاریخ ادبیات ایران جلد اول»
آقای دکتر جعفر شعار در کتاب«گزیده سفرنامه ناصرخسرو»
آقای دکتر غلام محمد طاهری مبارکه در کتاب«برگزیده قصاید ناصر خسرو»« سلام باد بر خرد»
آقای سید حسن تقی زاده در کتاب« دیوان ناصر خسرو» «تحقیق در احوال ناصر خسرو»
آقای دکتر محمد دبیر سیاقی در کتاب« سفرنامه ناصر خسرو»
آقای دکتر محمد غلامرضایی در کتاب« شرح سی قصیده ناصر خسرو»
آقای دکترنادر وزین پور در کتاب«شرح آثار ناصر خسرو»« شاه کارهای ادبیات فارسی»
آقای ادوارد براند در کتاب«تاریخ ادبیات ایران جلد دوم»
آقای دکتر غلامحسین یوسفی در کتاب« چشم روشن»
آقای ماریا موسوی در کتاب« ناصر خسرو از مشاهیر ایرانی»
آقای محمد حسین حاجتی در کتاب« شعر ، ذوق وطاعت»
آقای دکتر رضازاده شفق در کتاب«تاریخ ادبیات ایران»
آقای دکتر زرین کوب در کتاب « با کاروان حله»
فصل سوم:
روش تحقیق
دوران سه گانه عمر ناصر:
كل عمر اين سخنور آزاده را مي توان به سه قسمت متمايز منقسم ساخت :
ناصر خسرو پس از دوران كودكي تا چهل ودو سالگي دبيري است فاضل وبر خوردار از منصب ديواني و شغل درباري .لقب اديب ودبير فاضل يافته است و دودمان و خاندانش مقيم بلخ اند ،با خانه ضياع و عقار،خانداني از خواجه گان محتشم،خود كارگزار ودبير وعامل و مستوفي است و برادرش خواجه ابوالفتح عبدالجليل در دستگاه وزير امير خراسان خدمت مي كند و هر چه حاصل اين تعاليم و تحقيقات و ممارست وي در آنها و نشانه هاي آيزش او قالب اصحاب ملل و نجل بود است و پايان نخستين دوره زندگي اين فاضل اديب دبير سفري است از شهرمرو با شغل ديواني .
وهم بدآنجاست كه شبي خواب مي بيند كه ترغيب به سفر قبله مي كند وباخدا كه از خواب شبانكاهي برمي آمد نمرم مي كند كه از خواب چهل ساله بر آيد.
مبداًاين اشتباه وخط فارق ميان زندگي دورة نخست ودردورة زندگي ناصرراپنجشنبه ششم جمادي الاخره سال437هجري برابربانيمه دي ماه سال414يزدگردي بايد گرفت.
ناصرخسرووازجوزجانان به شربوغان ودميا مي رود ازراه سمنگان وطالقان به مرو رود مي رسدوبه مرو بازمي آيدوازكارديواني معاف مي خواهدبه نيت سفر قبله.
بيرون شدن از مرودر نوبت دوم،سرآغاز سفر هفت سالةاوست كه به شرحي هر چه زيباتروخواندني تر متن سفر نامه آمده است واين آغاز سفريست وسوم شبان437هجري بوده است برابر چهار شنبه اول فرودين ماه 415يزدگري. از مر به سرخس ونیشابور وبسطام وسمنان وری وده قوهه وقزوین می رود واز راه بیل وقپان وخرزویل وبرزالخیر* وخندان به شمیران می رسد واز انجا به سراب وسعید آباد می گذرد وبه تبریز در می آید واز راه مرند وخوی وبرکری ووان و وسطان واخلاط وبطلیس وقلعه قف اُنظر وموضع مسجد اُویس قرنی وارزن ومیافارقین وآمد ودیار بکر وحرّان وقرول وسروج ومنبِج وحلب وجُند قنیسرین وسرمین ومعره النعمان وکویمات وحیاه وعرقه وطرابلُس وقللمون وطرابرزن وجبیل وبیروت وصید او صور به عکه یا عکا می آید وبه دیدار کوه مشاهد انبیا ونواحی طبریه که خارج از مسیر است می رود وسپس از راه حیفا وکنیسه وقیساریه وکفرسابا به رمله وده خاتون وقریه العنب وسرانجام به بیت المقدس می رسد، در طول یک سال شمسی و ورد او به بیت المقدس مصادف می شود با پنج شنبه پنجم رمضان سال 438 هجری برابر با اول فرودین 416 یزدگردی.
ناصر از قدس به مکه می رود ، به راه عرعر و وادی القری ومدینه، واز همان راه به طریق شام به قدس باز می آید وسپس از آنجا به رمله مراجعت می کند وبه عسقلان وطینه می رود وبا کشتی به تنیس واز آنجا در شاخه شرق رود نیل با کشتی به صالحیه وقاهره وارد می شود وبه اسکندریه وقیروان سفر می کند ودوبار از قاهره به راه قلزم (با کشتی) وبندرجار که محاذی مدینه است مدینه النبی وخانه کعبه را زیارت می کند واز همان مسیر باز می گردد وسپس از راه آبی نیل با کشتی به اسیّوط واخمیم وقوص واسوان می رود وبه صحرای سودان در می آید واز ضیقه وموضعی به نام حوض(حوضش) می گذرد وبه بندر عیذاب می رسد واز راه دریای سرخ به جُدّه ومکه می آید واین نوبت شش ماه در مجاورت خانه خدا به سر می برد آنگاه از مکه به موضع بئرحسین بن سلامه وطائف وحصارک خانه لیل ومطار وثریا وجزع(حصار بنی نسیر) وسرزمین بنی سواد وسربا به فلج وارد می شود وچهار ماه در این سرزمین اصحاب الرّس سرگردان می مان تا سرانجام با کاروانی به یمامه می رود وبه لحسا وسپس به بصره در می آید واز راه رود سفر خود را ادامه می دهد وشاطی عثمان واُبله را پشت سر می نهد وبا کشتی از کنار عبّادان به خلیج فارس می آید وسرانجام به بندر مهروبان می رود واز آنجا به ارّجان(مجاور بهبهان) می رسد وبه لوردغان وخان لنجان واصفهان وارد می شود وبه راه هیثماباد^[1] وکوه مسکیان( مشگنان) به نائین می رسد وده گرمه در ناحیه بیابان را می بیند واز ده پیاده یاد می کند وسپس از رباط زبیده به چهارده طبس ورستاباد ^[2]می رسد وبه طبس در می آید وبه رقه وتون وقاین وسرخس می گذرد واز راه رباط جعفری ورباط عمر وی وراط نعمتی به مرو الرود وارد می شود ومتعاقباً به راه آب گرم وباریاب وسمنگان وسه دره بلخ ودستگرد ومیان روستا وپل جُموکیان به بلخ فرود می آید، روز سه شنبه بیست وششم جمادی الاخره سال 444 هجری برابر با بیست ودوم آبان ماه 421 یزدگردی وسفر شش سال وهفت ماه وبیست ودو روزه او پایان می گیرد.
حاصل این سفر هفت ساله حدود سه هزار فرسنگی^[3] یادداشتهایی است نفیس وارزنده که روزانه از دیده ها وشنیده ها برداشته است ، روشن ودقیق وخالی از ابهام ، با احتیاط ودور اندیشی ودور از گزافه وعبارت پردازی، وپس از بازگشت به خانه آنها را منظم ساخته وکتابی پرداخته است، کتابی پر از اطلاعات ذی قیمت از شناخت قسمتی از دنیای آباد اسلامی نیمه اول قرن پنجم هجری با حالات ومعتقدات واعمال ورسوم وسنن مردم آن وما در این مقاله کوتاه تحلیلی از مطالب آن خواهیم داشت ونیز بررسی معتقدات ناصر خسرو را در پایان سفر هفت ساله مکمل بحث استنتاجی حاصل دوره دوم زندگی او قرار خواهیم داد، منتهی از نظر اینکه این دو نکته با آنچه متعاقباً درباره سفرنامه خواهیم گفت ارتباط بیشتری بیاید، بهاین دو مطلب پس از اشاره به دوران زندگی ناصر خسرو خواهیم پرداخت.
ناصر خسرو در دوره سوم زندگی که از پنجاه سالگی شروع می شود ظاهرا پس از اتمام سفر مدتی مقیم بلخ شده ویاداشتهای سفر را تنظیم کرده است وآنگاه با فاصله ای که معلوم نیست چه مدت زمان گرفته است به کار دعوت ونشر طریقه فامطیان پرداخته است وآنچه مسلم است بیش از سال 453 هجری که از ظهر بلخ به گریز ویا به تبعید بیرون شده، زیرا در زادالمسافرین که هم بدین سان تصنیف کرده است از تبعید خود سخن به میان آورده است .
در دوره سوم زندگی، ناصر خسرو حجت جزیره خراسان است ومقام حجتی دارد، مقامی که در میان درجات هفتگانه دعوت فاطمیان مرتبه سوم است، یعنی پس از ناطق وامام، ونائب امام شمرده می شود وناصر ا زجانب ابوتمیم معد بن علی ملقب به المستنصربالله(428-427 هجری) مامور دعوت مردم به طریقه اسماعیلیه وبیعت با فاطمیان در خراسان وسرپرستی شیعیان آن سامان شده است. این دوره حیات ناصر از لحاظ تصنیف وتألیف وشعرسرایی پرمایه است، اما همه در خدمت نشر عقاید فاطمیان قرار دارد قطعی است چون ناصرخسرو مردی معروف وبهره ور از فضل وحکمت بوده است وبا قدرتی عظیم که در فن مناظره کتبی وشفاهی داشته در کار دعوت نیز بی شک کامیاب وموفق بوده است، وبه همین سبب اندک اندک میان اهل سنت دشمنانی یافته وروز به روز بر تعداد مخالفان او افزوده شده و ناگزیر گشته است بسبب خصومت علنی آنان وغوغای عامه، وشاید هجوم آنان بر ضدوی، از وطن متواری شود وامیران سلجوقی نیز یحتمل به همین علت درصدد آزار وی برآمده اند که از یار ودیار به دره یَمگان ودامنه کوه های دشوارگذار بدخشان پناه جسته است.وزندانی یمگان وآزادمرد آواره از خانمان، سالیان دراز در تنهایی ورنج عمرگذارده وبا بدحالی وسخت احوالی در غربت زیسته است وشکایتهای دلسوز به زبان شعر از درون جان سرداده ودر فاصله به تصنیف کتابها نیز دست یازیده است تا اثبات حقانیت طریقه فامی کرده و وظیفه تبلیغ ودعوت خویش هر چه بهتر به جای آورده باشد. درۀ یمگان سرانجام آرامگاه جاودانی آن بزرگ مرد آزاده نیز شده است .
نکته دوم مسافرت او ، یا پناه جویی اوست از غوغای عوام وآسیب دشمنان به مازندران که از اشعار خود دوبار متذکر آن شده است یک جا در نسبت به یمگان ومازندران ، به سبب اقامت در آنجا می گوید:^[4]
دوستی عترت وخانه رسول کــــــرد مرا یمـــــــگی ومازندری
وجای دیگر می گوید:^[5]
برگیرد دل ز بلخ وبنه تن ز بهر دین چون من غریب و زار به مازندران درون
ارباب تذکره ومحققان که در شرح حال ناصر خسرو سخن گفته اند بحث خود را متوجه زمان ومدت توقف اختیاری یا اجباری ناصرخسرو در مازندران وطبرستان ساخته اند وبسببنبودن اسناد ومدارک از اظهار نظر قطعی در این باره تن زده اند.
حال که مختصر آشنایی به احوال وآثار و ادوار حیات ناصر خسرو یافتیم به حاصل دوره دوم زندگی او، یعن ی سفرنامه در درجه نخست وبحث اجمالی در کیفیت نضج گرفتن عقاید او در خلال سفر هفت ساله، بر می گردیم وابتدا بحث پاگیری اعتقاد او را دنبال می کنیم تا برای تحلیل سفرنامه یکباره مجال پردازش بماند.
گروهی معتقدند که ناصرخسرو پیش از رفتن به سفر هفت ساله به فاطمیان اعتقادی وبا اسماعیلیان پیوندی یافته وبا انگیزه پیوستن به دستگاه خلیفه فاطمی وامام این طریقت یعنی المستنصر بالله، به نام قبله عازم مصر شده وبه بهانه زیارت خانه کعبه قصد دیدار مرکز خلافت فاطمیان کرده است و وصف تمجید آمیزی که از مصر وآبادی آنجا دارد واینکه از آسوده خاطری مردم آن نواحی فراوان سخن می گوید هر دو را دلیل این اعتقاد گرفته وگفته اند در مصر برای احرازِ مقام حجتی جزیره خراسان تعلیم دیده واز مراتب مستجیب و مأذون وداعی فراتر رفته وپایگاه حجتی یافته است وبا این رتبت مأمور نشر دعوت در خراسان شده است.
ناصرخسرو در این قصیده از زادن وبالیدن، وچهل و دوسال آغاز حیات را چو نبات وستور زیستن، وآنگاه نفس سخنور جویای خرد شدن، ودر مقام قیاس بهتر از خویشتن جستن، وچون وچرا از پیروان مذاهب گوناگون خواستن، وعجز وگوری وکری هر گروه دیدن، وسپس به هدایت آیتی از قرآن کریم متذکر دست برتر یزدانی شدن ودر پی یافتن آن دست سفر دور ودراز گردیدن، وبه رنج پیمودن راه های پرخطر تن در دادن وسرانجام به مطلوب رسیدن سخن گفته است .
آنچه گذشت اين نتيجه را توان گرفت كه ناصر خسرو را درآغاز سفر كشتي ودر طي سفر مطالعاتي ومباحثاتي بوده و سنجش اعتقادات و نقد آنها واسارات قمامات صاحب دعوت 0نشر طريقه اسماعليان واعتقادات فاطميان وجحه همت كارمداوم او شده است ودقيقتر اين ا ست كه چون ناصر از سفر باز مي گرددمطالب برگزينندگان اصحاب درحات دعوت كه در مصر دربارة او آغاز شده بوده است ونزدآنان ناصر لايق حجتي جزيره خراسان شناخته مي آيد واين مقام را ظاهراً در جزيرة دعوت بر او مقرر مي دارند نه در مصر دلیل دیگر این ادعا جز آنچه گذشت آن است که ناصر خسرو در بازگشت از سفر نیت جهانگردی وسیاحت مشرق داشته است ودر پایان سفرنامه بهاین عزم خود تصریح دارد ومی نویسد که در صورت تحقق چنین سفری حاصل مشاهدات ومسموعات خود را نظمی می دهد وبه سفرنامه موجود منضم می سازد وطبیعی است که شرح سفر مشرق او از فحوای سخن خود وی هم سنخ مطالب سفرنامه حاضر می بوده است یعنی وصف دیده ها و نقل شنیده ها .اگر ناصر خسرو با مقام حجتی به خراسان باز می گشت واز همان آغاز ورود هم ماموریت تبلیغ ودعوت داشت گمان ندارم که می توانست از حوزه جزیره دعوت خود یعنی خراسان فراتر برود وبه اقصای شرق روی اورد ویا لااقل خود او با آن وظیفه اعتقادی گران چنین نمی خواست ونمی کرد.
آنچه از سفرنامه در جهت اعتقادات بعدی ناصر خسرو قابل بیرون کشیدن وذکر است طول اقامت او در مصر ومجاورت شش ماهه او در مکه وسفر احتمالی وی به قیروان وشاید مهدیه است وراه هاست که در بازگشت به سوی وطن گاه غیر اعتیادی رفته است بدین توضیح که مسیر ناصرخسرو در ایران وآسیای صغیر وشام ومصر از شاهراه وراه های تجاری وکاروانی است، حتی از اسوان به عیذاب نیز چنین است اما گذشتن وی از بادیه به سوی لحسا وتن زدن از گذشتن از بغداد، مرکز خلافت عباسیان، وانتخاب راه طبس وکویر قابل تامل است مساعدتهای محمد بن فلیج در اسوان و وکیل او در عیذاب وباج نستاندن امیر جده ویاری بی دریغ وزیر معزول ملک اهواز در بصره ومهمانی امیر گیلکی که بعدها فرزندش در عداد رجال قهستان درامده وبا اسماعیلیان علیه دستگاه حکومت کارها داشته است بی چیزی نیست ومی تواند که ناصر خسرو را در بوته آزمایش دعاه اسماعیلی نشان دهد . با این همه این مسئله هنوز در پرده ابهام است وشاید اسنادی که بعدها یافته شود پرده از روی کاربردارد وبر ما روشن سازد که ناصر خسرو گنج اعتقاد در دل ومهر سکوت بر لب از مصر بازگشته وتا روزی که معهود بوده است هیچ از اعتقاد خود دم نزده است؟ یا پس از بازگشت، بسبب استعداد وقابلیت ولیاقتی که در او دیده ومطمئن شده اند، این مرد مستعد را به حجتی وکار دعوت واداشته اند؟
نکته دوم کیفیت تألیف سفرنامه است ناصر خسرو از آغاز سفر از دیده ا وگاه از شنیده ها ی خود روزانه یادداشت بر می داشته است و به گفته خودش بر روزنامه ای که داشته تعلیق می زده. زمینه این یادداشتها بسیار وسیع وموضوعات آنها بسی متنوع وارزنده است: مسافتها، موقعیت جغرافیایی شهرها وده ها، جمعیت نواحی، صنایع محلی وضعیت غالب، فرمانروایان وحکام محلی، مردم سرشناس ومشهور محل، خاصه اهل علم، کیفیت کشاورزی وانواع محصول نواحی ومحصول ممتاز محل ومقدار هر یک و وضع نگهداری آنها، استحکامات شهر، انواع بناهای عمومی از بیمارستان وجامع وکاروانسرا وبازار ودکان، طرز ساختمانها وکیفیت استفاده از ساختمانهای زاید بر احتیاج مالک آن ، نوع آبیاری مزارع وباغات ، وسیله زراعت، وسیله آبیاری اعم از دولاب یا چرخ، یا با حفر مجاری وکندن کاریزها ویا ساختن طاقها برای عبور دادن آب از روی نقاط پست ومشروب ساختن زمینهای بلند، ذکر منبع آبها از رود وچشمه وقنات ویا چاه، کیفیت کسب ونوع دادوستد، وسیله معاملات، روابط مردم با یکدیگر، قدرت مالی واستعداد بدنی، عتقدات مذهبی وسیاسی وعادات ورسوم آنان وتشریفات اجتماعی وطرز اداره خانه، حوادث تاریخی و وقایع نجومی وفلکی، امنیت وآبادی یا نا امنی وخطر راهزنی وهجوم، باج وحق خفارت ستانی، مهمان نوازی ودستگیری از مسافران وبسیاری مسائل دیگر که شرح آنها سخن را به درازا می کشاند.
این یادداشتهای روزانه در نهایت دقت بی حشو وزواید وبر محور مسائلی که به کار همه کس بیاید، نه از جنبه فردی یا اختصاص وانحصار به اعمال وافعال گروهی خاص حتی خود نویسنده، یعنی ناصر خسرو، تحریر شده است وپس از پایان گرفتن سفر هفت ساله ودر ایام فراغت شاید با حذف موارد واختصار برخی مطالب به صورت کتاب درآمده است این مطلب غیر از قرائن وشواهد خارجی از خود سفرنامه نیز دلایل روشنی دارد بدین شرح:

– پیشنهاد می گردد با توجه به اولویت بالای سپرده ها، خدمات (ارزی، ریالی) و تسهیلات که هر سه در حوزه بانکداری به عنوان موتور متحرکه ارائه خدمات بانکی قرار می گیرند، گزینه های متنوع و متعددی در هر سه اولویت فوق لحاظ گردیده و واحدی مستقل مسئولیت برنامه ریزی، سیاستگذاری، اجرا و مانیتورینگ آن را بر عهده بگیرد.
– با توجه به تاثیر مهم شایستگی های مدیریتی در شایستگی های مدیران، ابتدا باید حداقل صلاحیت ها و شایستگی های مدیریتی افراد، بررسی شود و پس از داشتن صلاحیت ها و قابلیت های عمومی مدیریتی، شایستگی های خاص مدیران آزمون شود.
– برگزاری دوره های آموزشی ارتقای مهارتها و قابلیت‌های شایستگی مدیران.
– ارائه آموزش روش های برقراری ارتباطات موثر به کارکنان و مدیران در دوره های آموزشی.
– ایجاد آمادگی بر ای درک و تفاهم در بین کارکنان و مدیران با ایجاد احساس خودباوری و افزایش اعتماد به نفس و تقویت روحیه مثبت اندیشی و واقع بینی کارکنان.
– تقویت روابط غیر رسمی با ایجاد فرصت برای کارکنان برای عضویت در تشکیل ها و گروه های سازمانی و همسو کردن اهداف آن با اهداف سازمان.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

– ایجاد کانالهای ارتباطی غیر رسمی با برگزاری جلسات و نشست ها و یا استفاده از امکانات موجود در پورتال بانک مانند تالارهای گفت و گو که از طریق آن اطلاعات در سراسر سازمان جریان یافته و ارتباط افراد با یکدیگر تقویت شود.
– تدوین بیانیه رسالت سازمان در راستای رضایت مشتریان و مشتری مداری و طراحی و اجرای کلیه برنامه ها بر اساس آن.
– تدوین برنامه جامع و مدیریت استراتژیک برای شروع و اتمام به موقع پروژه اجرای استراتژی CRM ضروری است. این کار باعث هماهنگی زیرساختها و جلوگیری از تحمیل هزینه های مضاعف در آینده می شود.
– الگوگیری از بانکها پیشرفته دنیا در زمینه استقرار مدیریت ارتباط با مشتری، دارای بهترین عملکرد هستند.
– کارکنان مناسب که از طرف سیستم مدیریت حمایت شوند، کلید راضی کردن مشتریان هستند. شرکتها با توجه به چهار اصل اساسی مهم گزینش، آموزش، حمایت و پرداخت می توانند نسبت به مطلوبیت کارکنان خود اطمینان حاصل کنند.
– مدیریت شکایت مشتریان یکی دیگر از راهکارهایی است که می توان به آن اشاره کرد. باید برای یافتن علت نارضایتی و برطرف کردن مشکلات شناسایی شده، اقداماتی صورت گیرد.
– لازم است واحدهای مختلف سازمان برای اجرا و پیاده سازی مطلوب استراتژی CRM تعامل نزدیکی با هم داشته باشند.
– نصب و راه اندازی نرم افزار مدیریت ارتباط با مشتریان در شعب می تواند نقش بسیار موثر در جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده های مورد نیاز از مشتریان داشته باشند.
– بازنگری فرآیندها و طراحی فرآیندهای جدید یکی از پیشنهاداتی است که به منظور بهبود مدیریت ارتباط با مشتری در سازمانهای مورد مطالعه باید مد نظر قرار گیرد.
منابع و مآخذ
منابع فارسی
– الهی،شعبان و حیدری،بهمن. (۱۳۸۷).مدیریت ارتباط با مشتری، چاپ دوم، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
– آقازاده،هاشم و اسفیدانی، محمدرحیم. (۱۳۸۷). کاربرد فن آوری اطلاعات در مزیت رقابتی پایدار، فصلنامه پژوهش بازرگانی ، شماره ۴۶،ص ۸۹-۱۱۷٫
– احمدی، پرویز و پوراشرف،یاسان اله. (۱۳۸۶).مسیر رضایتمندی مشتری در بانکهای تجاری، فصلنامه مدرس علوم انسانی، شماره ۵۲ ،ص ۲۹- ۵۸ .
– بنی اسدی، حسن و باقری، مسعود. (۱۳۹۰).دانش ارتباط غیرکلامی و شایستگی های اجتماعی ، مجله توسعه کارآفرینی، شماره ۱۴، ص ۴۷- ۴۳٫
– حسنقلی پور، طهمورث ؛ سید جوادین، سید رضا و روستا، احمد. (۱۳۹۱).مدل ارزیابی فرایند ارتباط با مشتری در بانکهای تجاری خصوصی کشور، مجله مدیریت فناوری اطلاعات، شماره ۱۰، ص ۶۲-۴۱ .
– حاجی کریمی ، عباسعلی؛ رضائیان، علی و هادیزاده مقدم ، اکرم. (۱۳۹۰).بررسی تاثیر شایستگی های هوش عاطفی، شناختی و اجتماعی در شایستگی های مدیران منابع انسانی بخش دولتی، مجله اندیشه مدیریت راهبردی، شماره ۹، ص ۲۵۴- ۲۲۳ .
– حق شناس، فریده. (۱۳۸۲).نقش اعمال مدیریت موثر بازاریابی بانکها در جذب و حفظ مشتری، پژوهشنامه اقتصادی، شماره ۸، ص ۷۵-۷۱ .
– رضائی، بهرام و خیراندیش، مهدی. (۱۳۹۲).تاثیر شایستگی های اجتماعی افسران بر موفقیت مدیریت دانش، فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نظامی، شماره ۴۹، ص ۱۰۶- ۷۹٫
– رضائی ملک، نرگس و دادفر، رضا. (۱۳۹۲).مدلی برای اولویت دهی عوامل مدیریت دانش در بهبود عملکرد مدیریت ارتباط با مشتری، مجله مدیریت فناوری اطلاعات، شماره ۳، ص ۸۲- ۶۳٫
– مظلومی، نادر و دادوند، سارا. (۱۳۹۱).شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر در کسب مزیت رقابتی شرکتهای بیمه، پژوهشنامه بیمه، شماره ۱۰۶، ص ۱۰۹- ۸۱ .
– ونوس، داور و صفائیان، میترا. (۱۳۸۳).بازاریابی خدمات بانکی، چاپ چهارم، تهران: انشارات نگاه دانش.
– موئتمنی، علی رضا و جعفری، ابراهیم. (۱۳۸۸).بررسی زمینه های پیاده سازی مدیریت ارتباط با مشتری در صنعت هتلداری ایران، مجله چشم انداز مدیریت، شماره ۳۰، ص ۶۵-۴۶٫
– هادیزاده مقدم، اکرم و شاهدی، کامران. (۱۳۸۹).بررسی تطبیقی کیفیت خدمات بانکداری دولتی و بانکداری خصوصی، پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی مدیریت، شماره ۳۱، ص ۱۴۶-۱۲۵٫
منابع انگلیسی
– Adeanjo, D. & Kchoe, D. (2001).An evaluation of factors influencing teamwork and customer focus. Journa of Managing Service Quality, 11, 49- 56.
– Barney,J.B. (1999).Firm resources and sustained competitive advantage. Journal of management. 17,1.
– Bhavadwaj sundor,G. (1993).Sustainable competitive advantage industries: a conceptual model and research proposition. Journal of Marketing, 57, 83-99.
– Brewton, J. & Schiemann, W. (2003).Measurement: the missing ingredient in todays CRM strategy. Journal of Cost Management, 11, 5-14.
– Chalmeta, R. (2006).Methodology for customer relationship management. Journal of System and software, 70, 1015- 1024.
– Coleman, J.M. & Minnett, A.M. (1992).learning disabilities and social competence: A social ecological perspective. Journal of Exceptional Children, 59, 234- 240.
– Crosby, A & Kenneth, R. (1990).Relationship Quality in services selling : An Interpersonal In Fluence Persepective. Journal of Marketing 54, 68- 88.
– Davenport, T.H, & Beers, M.C. (1995).Managing information about processes. Journal of Management information systems, 12, 57-80.
-Flapper, S. D., For tuin, L., stoop, P.M. (1996).Toward consistent performance management systems. Journal of Operations and production management, 16, 27-37.
– Galbreat, J. & Rogers, T. (1999).Customer relationship leadership: aleadership and motivation model for the twenty- first contury business. Journal of The TQM, 11, 161- 171.
– Gresham, F.M. & Ellot, S. N. (1988).Social skills deficit as a primary learning disability. Journal of Learning Disabilites, 22, 120- 124.
– Jain, R., Jain, S. & Dhar, U. A. (2003).Scale for measuring customer relationship management effectiveness in services sector. Journal of Services Research, 7, 37- 58.
– Kim, J., Suh, H. & Hwanj, H. (2003).Amodel for evaluating the effectiveness of CRM using the balanced scorecard. Journal of Interactive Marketing, 17, 5-19.
– King, F.S., & Burgess, F. T. (2008).Under standing success and failure in customer relationship management. Journal of Industrial Marketing Management, 37, 421-431.
– Ma, H. (1999).Anatomy of competitive advantage: a select framework. Journal of Management Decision. 37, 709-710.
– Ngai, E. (2008).Customer relationship management research (1992- 2002) An academic literature review and classification. Journal of Marketing intelligence and planning, 23, 582- 605.
-Parasuraman,A. (1998).Aconceptua model of service quality and the implication for further research. Journal of Marketing, 49, 41-50.
– Reinartz, W., Krafft, M. & Hoyer, W.D. (2004).The CRM process: Its measurement and impact on performance. Journal of Marketing Research, 41, 293- 313.
-Roh, T. H., Ahn, C. K. & Han, I. (2005).The priority factor model for customer relationship management system success. Journal of Expert Systems With Application, 28, 641-654.
– Rubin,K.H., & Rose- Krasnor, L. (1992).Interpersonal problem solving. Inv.B.Hassett & M.Hersen. Hand book of social development, New York. Plenum Press.

شکل ۲-۱ زنجیره ارزش پورتر (اعظمی نژاد ، ۱۳۹۲ )………………………………………………………….. ۲۷
شکل ۲-۲ نمونه ای از زنجیره ارزش یک واحد تولیدی……………………………………………………….. ۲۸
شکل ۲-۳ زنجیره ارزش صنعت و فعالیت های زنجیره ارزش درون شرکت…………………………… ۳۰
شکل ۲-۴ مثلث جوران ………………………………………………………………………………………………….. ۳۴
شکل ۲-۵ چرخه دومینگ………………………………………………………………………………………………… ۳۵
شکل ۲-۶ مدل عمومی کارت امتیازی متوازن ……………………………………………………………………. ۵۱

فصل اول
کلیات پژوهش

مقدمه
امروزه شرکت های گوناگون با زمینه های کاری مختلف اعم از تولیدی، سرمایه گذاری، بازرگانی، خدماتی و غیره در حال فعالیت در محیطی پیچیده و در حال تغییرند. شرکت ها برای بقا و حفظ سهم بازار خود نیازمند داشتن اهداف و ابزار صحیح و لازمند، بدین منظور شرکت ها حرکت به سمت استفاده از مفاهیم استراتژیک را آغاز کرده اند. مفاهیم استراتژیک برای مدیریت معاصر به مهمترین ویژگی ها بدل شده اند، به گونه ای که شرکت ها را قادر می سازند تا با تغییرات محیطی و پیشرفت های زودهنگام آن که در بسیاری از موارد منتج از جهانی شدن و ورود به بازارهای جهانی است همگام شوند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

سیستم حسابداری سنتی به دلیل عدم توانایی در تعریف صحیح شاخص ها و مقیاس ها بیش از این قادر به ایجاد تصویری جامع از عملکرد سازمانی برای شرکت های حال حاضر نیست ، بنابراین مطالعه در زمینه حسابداری استراتژیک در سیستم حسابداری آغاز شد و ایده ها جهت هر چه کاربردی تر شدن این سیستم پیشرفت یافت. تاثیر این مسیر در حسابداری هزینه و سیستم حسابداری مدیریت به عنوان دو عنصر اصلی سیستم حسابداری جهت فراهم آوردن اطلاعات برای کمک به مدیریت در اجرای صحیح عملیات اصلی از قبیل برنامه ریزی، کنترل، اجرا، برآورد و تصمیم گیری بیشترین بود. بدین ترتیب رویکرد استراتژیک در حسابداری هزینه و حسابداری مدیریت شرکت های تجاری بازتاب وسیعی پیدا کرد و شرکت ها به استفاده از تکنیک هایی نظیر هزینه یابی فعالیت محور، زنجیره ارزش، الگوبرداری، کارت امتیازی متوازن و غیره تمایل پیدا کردند.
برومویچ^[۸] در سال های ۱۹۸۸، ۱۹۹۰ و ۱۹۹۲ تا حدی ابعاد گوناگون حسابداری مدیریت استراتژیک را به نمایش گذاشت. گرچه ادبیات حسابداری مدیریت استراتژیک تا کنون رشد زیادی داشته اند اما هنوز هم درباره معنای دقیق حسابداری مدیریت استراتژیک توافق و اجماع محدودی وجود دارد ( شیری و شاکری،۱۳۹۳ : ۹۴).
ارتباط بین استراتژی، سیستم های کنترلی مبتنی بر حسابداری مدیریت و عملکرد، توجه فراوانی را در پژوهش های حوزه حسابداری و مدیریت جلب کرده است. در این تحقیق قصد داریم تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک و نقش آن در رسیدن به اهداف استراتژیک در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار دهیم، این پژوهش ماهیتا بیان کننده این دیدگاه است که تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک، نقشی محوری در ایجاد و پیاده سازی استراتژی شرکت ها ایفا می کند. در این فصل ابتدا به بیان مسئله مورد پژوهش، ضرورت و اهمیت تحقیق، در ادامه به بیان اهداف و سوالات و فرضیات پژوهش و در آخر به تعریف عملیاتی متغیرها می پردازیم.
۱-۱ بیان مساله
حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی ، حجم بزرگی از سیستم اطلاعاتی مدیریت را در بر می گیرد و بدان دلیل از آن به عنوان بازوی اصلی مدیریت یاد می شود (ایمانی برندق و زواری رضایی، ۱۳۸۸). مشکل حسابداری سنتی ، عدم دقت و غیر موثر بودن سنجه های عملکردی آن ، به خصوص در عملیات تجاری غیر تکراری و غیر مرسوم است ، به عنوان مثال سیستم هزینه یابی جذبی اطلاعات نامربوط و غیر قابل اتکایی را به علت اشتباهات به وجود آمده در بهره برداری از ظرفیت شرکت و نیز تسهیم نامناسب هزینه ها ارائه می کرد ، اطلاعات هزینه یابی تفاضلی نیز به دلیل انتخاب محرک هزینه نامناسب یکی دیگر از روش های نامربوط سیستم هزینه یابی سنتی است. بنابراین این سیستم به دلیل عدم توانایی در پاسخ به مجموعه نیازهای شرکت های عصر حاضر در حال جایگزینی توسط سیستم حسابداری مدیریت استراتژیک است.
حسابداری مدیریت استراتژیک به همراه تکنیک های آن در تلاش برای فراهم آوردن اطلاعات لازم جهت برنامه ریزی و مشارکت موثر در فرایند برنامه ریزی استراتژیک و تصمیم گیری بوده و همچنین به دنبال اندازه گیری عملکرد فعالیت ها و کمک به مدیران برای هدایت و کنترل فعالیت های عملیاتی است ( هیلتون^[۹]، ۱۹۹۹ :۵ ).
از طرفی یک استراتژی خوب باید به منظور دستیابی به مزیت رقابتی و مقابله با عدم اطمینان محیطی با محیط خارجی تناسب داشته باشد. مجموع شواهد حاکی از آن است که پیوند سیستم کنترل حسابداری مدیریت سازمان با استراتژی آن ممکن است منجر به افزایش کارایی گردد ( کادز و گولدینگ^[۱۰]، ۲۰۱۲ ). برای ایجاد سیستم های حسابداری مدیریت کارا، درک استراتژی شرکت از اهمیت برخوردار است ، سیستم حسابداری مدیریتی که استراتژی را حمایت می کند ارزش آفرین است حال آن که سیستمی که استراتژی را نادیده می گیرد ارزش را نابود می سازد. حسابداری مدیریت هدف نیست بلکه وسیله ای مهم برای به تحقق رساندن اهداف سازمان است ،این سیستم به مدیران کمک می کند تا با جمع آوری و انتشار اطلاعات درباره عناصر استراتژیک ، سازمان را در رسیدن به اهداف و مزیت رقابتی یاری رسانند. در واقع می توان گفت که سیستم حسابداری مدیریت استراتژیک از طریق تهیه اطلاعات مناسب به سازمان در زمینه کیفیت ، هزینه و زمان در راستای نیل به اهداف سازمانی یاری می رساند ( محمدی و همکاران ، ۱۳۹۲ ).
با وجود مباحث اثرگذار در زمینه حسابداری مدیریت استراتژیک که از اوایل سال ۱۹۸۰ شایع شده است ( برومویچ، ۱۹۹۰؛ رزلندر و هارت^[۱۱]، ۲۰۰۳ )، تنها در چند سال اخیر شاهد میل در حال رشد به استفاده از مفاهیم حسابداری مدیریت استراتژیک بوده ایم و بیشتر تحقیقات در این زمینه به صورت مفهومی بوده و تعداد اندکی از آن ها به صورت پژوهشی و تجربی دقیقا به موضوع حسابداری مدیریت استراتژیک پرداخته اند.
این تحقیق راه رسیدن به استراتژی مد نظر را از طریق تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که یک بازار بزرگ رسمی سرمایه است مورد بررسی قرار می دهد، چرا که عملکرد چنین شرکت هایی جهت بقا در بازار رقابت بسیار حساس و شکننده است، لذا مدیریت می بایست در کشاکش مشکلات، با اتکا بر اطلاعات صحیح و در نتیجه آن، تصمیم گیری صحیح، سازمان را به هدف متعالی تصویر شده برساند.
۱-۲ ضرورت و اهمیت تحقیق
امروزه با پیشرفت چشمگیر در زمینه تکنولوژی، فضای رقابتی سازمان ها بیش از پیش، پیچیده، متغیر و گسترده شده است و این فضا به سرعت در حال تغییر است به گونه ای که این تغییر، برای بسیاری از سازمان ها به مراتب بیشتر از سرعت پاسخگویی و توان تطبیق آن هاست، به عبارت دیگر به مجرد این که تغییری در شرایط یاد شده به وجود آید و سازمان بخواهد نسبت به آن تغییر، واکنش نشان دهد و خود را با آن هماهنگ سازد تغییر بعدی از راه می رسد، بنابراین سازمان ها برای حفظ بقا و ادامه حیات خود در محیط رقابتی و پیچیده امروز، نیاز به تدوین استراتژی مناسب و تعیین درست اهداف استراتژیک دارند، استراتژی ها و اهدافی که بتوانند سازمان را با محیط خارجی اش منطبق سازد و عملکردش را بهبود بخشد. در اجرای مدیریت استراتژیک، مهمترین وظیفه مدیر عبارت است از تعیین و تقویت موضع پایدار رقابتی، تا شرکت بتواند با بهره گرفتن از مزیت رقابتی، موفقیت مستمر خود را تضمین نماید ( بلوچر و همکاران^[۱۲]، ۲۰۰۸: ۸ ).
موسساتی که به فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری می پردازند به طور عمده با چهار نوع ریسک مواجه اند: ریسک اعتباری ؛ که به ناتوانی طرف دیگر تجاری در ایفای تعهداتش مربوط می شود. ریسک عملیاتی ؛ زیان بالقوه است که از طریق بروز خطا یا تقلب در تسویه قراردادها و مبادله اسناد ایجاد می شود. ریسک نقدینگی ؛ زمانی بروز می کند که موسسه برای نیازهای فوری خود نقدینگی کافی در اختیار ندارد. ریسک بازار ؛ عدم اطمینان در مورد بازدهی آتی سبد دارایی ها ، در نتیجه تغییر در شرایط بازار است ( شاهمرادی و زنگنه ، ۱۳۸۶ : ۲ ). بنابراین می توان گفت چنین موسساتی ریسک و عدم اطمینان را به گونه ای واضح احساس کرده و همواره جهت بقا به دنبال راهکارهایی عملی هستند.
مفهوم حسابداری مدیریت استراتژیک به همراه ابزارها و تکنیک های آن می تواند یک برگ برنده در دست مدیران به منظور مقابله با این تغییرات و محاسبه عملکرد باشد، چرا که حسابداری مدیریت استراتژیک جهت هر جنبه ای از اعمال سازمان ها چاره ای اندیشیده و ابزاری تدارک دیده است. این پژوهش به دنبال نقش این تکنیک ها در دستیابی به انواع اهداف سازمان های عضو بورس و تبیین مشکلات قرار گرفته در این راه بوده و در پی رفع مشکلِ مواجهه این سازمان ها با عدم اطمینان های داخلی و خارجی است. جستجوهای کتابخانه ای و اینترنتی نشان می دهد که در کشورمان آن گونه که باید به این موضوع پرداخته نشده و مطالعات و پژوهش ها در این زمینه اندک می باشند.
۱-۳ اهداف تحقیق
تبیین تاثیر تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک بر انواع اهداف شرکت ها
تبیین مشکلات در کاربرد تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک
تعیین منافع حاصله از کاربرد تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک
۱-۴ سوالات پژوهش
آیا استفاده از تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک در رسیدن به اهداف کوتاه مدت، بلند مدت، استراتژیک و اهداف مدیران نقش دارند؟
موانع استفاده از تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک کدامند؟
منافع حاصل از استفاده از تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک در سازمان کدامند؟
۱-۵ فرضیات تحقیق
استفاده از تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک در رسیدن به اهداف کوتاه مدت شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر گذار است.
استفاده از تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک در رسیدن به اهداف بلند مدت شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر گذار است.
استفاده از تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک در رسیدن به اهداف استراتژیک شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیر گذار است.
استفاده از تکنیک های حسابداری مدیریت استراتژیک بر منافع شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیرگذار است.
مدل مفهومی این تحقیق با مشورت با صاحبنظران بورس و استاد راهنمای گرامی، تهیه و در زیر ارائه شده است:
زنجیره ارزش
اهداف کوتاه مدت
هزینه یابی بر مبنای فعالیت
اهداف بلند مدت
ارزیابی عملکرد متوازن
اهداف استراتژیک