استاد رینولد نیکلسون بیش از سی و پنج کتاب و چهل و هشت مقاله علمی ‌و پژوهشی، در زمینه‌های گوناگون، از خود به یادگار گذاشته است که در زیر به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:
الف) ترجمه‌ها از زبان‌های فارسی، عربی و ترکی به انگلیسی
۱- ترجمه منتخبی از غزلیات دیوان شمس تبریزی(سال ۱۸۹۸.)
۲- ترجمه قسمت‌هایی از رساله ی الغفران، اثر ابولعلاء معرّی(۱۹۰۰).
۳- ترجمه کشف المحجوب هجویری(سال های۱۹۱۱ و ۱۹۳۶
۴- ترجمه خلاصه ی تاریخ گزیده ی حمدالله مستوفی قزوینی(۱۹۱۳ ) .
۵- ترجمه مثنوی معنوی (انتشاریافته بین سال‌های ۱۹۲۵ و ۱۹۴۰)
ب) تصحیح ها:
۱- تصحیح مثنوى معنوی. این کتاب را نیکلسون تصحیح کرده و آن را به انگلیسى ترجمه و تفسیر نموده و در هشت مجلد به چاپ رسانده است.
۲- تصحیح تذکره الاولیاء(۱۹۰۵ و ۱۹۰۷)، اثر معروفِ فریدالدین عطار نیشابوری.
۳- تصحیح ترجمان الاشواق(۱۹۱۱). این دیوان، اثر ابن عربى، صوفى مشهور‌اند لسى است که نیکلسون آن را به انگلیسى ترجمه و شرح کرده است.
۴- تصحیح أللُّمَعُ فِى التَّصَوُّفِ(۱۹۱۴).این کتاب اثر ابونصر سراج طوسى است که نیکلسون آن را به چاپ رسانده و خلاصه‏اى از آن را به انگلیسی در پایان کتاب آورده است.
۵- تصحیح فارسنامه ابن البلخی با همکاری جی استرنج(سال ۱۹۲۱).
ج) ترجمه، شرح و تفسیر:
مهم‌ترین کار نیکلسون در طول سالیان متمادی، تصحیح مثنوی معنوی مولانا بود که تاکنون معتبرترین و متداول‌ترین نسخه ی مثنوی معنوی است. او برای این کار سترگ از زبان‌های انگلیسی، عربی، فارسی و ترکی که به خوبی بر آنها تسلط یافته بود، بهره ‌جست و برای تصحیح انتقادی مثنوی از ده نسخه از نفیس‌ترین نُسَخِ کهن و خطی قرن هفت و هشت بهره گرفت. البته او از نیمه دومِ مثنوی، خود دریافت که در این میان قدیمی‌ترین نسخه مثنوی که به «نسخه قونیه» معروف است و در موزه مزار مولانا در قونیه نگهداری می‌شود، از نظر او پنهان مانده است؛ پس بی‌درنگ در صدد تهیه نسخه عکسی آن برآمد، آن را تهیه کرد و به حوزه تحقیق و پژوهش خود افزود. مجموعه کارهای نیکلسون در مورد مثنوی شامل هشت جلد به شرح زیر است: ۱) سه جلد اول شامل متن کامل فارسی مثنوی؛ یعنی هر جلد شامل ۲ دفتر است، ۲) سه جلد بعدی شامل ترجمه مثنوی به زبان انگلیسی است و ۳) دو جلد شامل تفسیر مثنوی به زبان انگلیسی. اگرچه شرح‌های مثنوی کم نیستند، اما شرح ۸۰۰ صفحه‌ای نیکلسون بر مثنوی مولانا در ۲ جلد به زبان انگلیسی از بهترین و دقیق‌ترین شروح مثنوی است. این کتاب وسعت اطلاعات و دانش این غربی اهل دل و فرهیخته را به‌ خوبی نشان می‌دهد؛ چراکه او برای نوشتن شرح خود بر مثنوی از ۱۸۰ منبع تاریخی، عرفانی و ادبی استفاده کرده است. به ‌نظر کارشناسان، شرح او بر مثنوی عصاره نظرات دقیق و هوشمندانه خود او، به‌علاوه احاطه بر آرا و نظرات شارحان قبلی مثنوی به زبان‌های فارسی، ترکی و عربی است. ویژگی‌های مهم شرح مثنوی نیکلسون، توسط استاد حسن لاهوتی، مترجم فارسی آن، به شرح زیر خلاصه شده است: ۱) رعایت ایجاز و پرهیز از اطناب در سخن. ۲) رعایت امانت در نقل اقوال و آرا و پرهیز از هرگونه تعصب. ۳) اتکا به روش صحیح علمی. ۴) اتکا به منابع موثق و دست اول فارسی و عربی. ۵) ارجاع به منابع و مآخذ غربی و نقل نظایر و مشترکات از آنها. ۶) مراجعه به شروح دیگر مثنوی (فارسی، عربی و انگلیسی). ۷) اتکا به آثار مولانا خصوصاً مثنوی برای توضیح مشکلات. ۸)بیان وقایع تاریخی، مآخذ قصص، امثال و حکم، ضرب‌المثل‌ها، اقوال و اعلام. ۹) بیان شواهد قرآنی، آیات، احادیث، اخبار و روایات.۱۰) توضیح نکات ضروری لغوی و دستوری. ۱۱) توضیح تعبیرات، تأویلات و استعارات دشوار. ۱۲) شرح دقایق عرفانی، فلسفی و فقهی، ۱۳) تجدید نظر در ترجمه انگلیسی برخی از ابیات مثنوی. ۱۴) تجدید نظر در تصحیح چندین بیت مثنوی و نقل انتخاب مستدل و جدید آنها. ۱۵) نقل نسخه بدل‌هایی که به هر علت در متن مثنوی مصحّح انتقادی وی نیامده است.۱۶) تصحیح بعضی نظرات شارحان دیگر که برای نوشتن شرح خود به آنها مراجعه کرده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نیکلسون بدون هیچ کمک و پشتوانه مالی هزینه‌های سنگین عکس‌برداری از نسخه‌های کهن مثنوی را خود می‌پرداخت و از احدی چشمداشتِ یاری نداشت. او شروح مختلفی را که تا آن تاریخ بر مثنوی نوشته شده بودند، جمع‌ آوری کرد و مورد پژوهش قرار داد و در نهایت اثر سترگ خود را با غنای هر چه بیشتر بین سال‌های ۱۹۲۵ تا ۱۹۴۰میلادی منتشر کرد. ویرایش، ترجمه و تفسیر ۲۶۰۰۰ بیت از کتاب بزرگی مانند مثنوی عمری هجده ساله از نیکلسون گرفت، ولی زحمات او به بار نشست و کارش مورد تقدیر و استفادۀ میلیون‌ها انسان در سراسر جهان قرار گرفت. استاد فروزانفر، مولوی شناس برجستۀ ایرانی، شرح و تفسیر او را بسیار ستوده و گفته است:« شرح استاد فقید رینولد الن نیکلسون بر مثنوی، به زبان انگلیسی، طبع لیدن ۱۹۳۷ که بی گمان دقیق‌ترین شروح بر مثنوی است، بر اصول صحیح انتقادی و با ذکر مآخذ و اسناد تدوین شده و برای کشف اسرار و حل رموز مثنوی مرجعی قابل اعتماد است.»
د) تألیفات:
۱- تاریخ ادبیات عرب(۱۹۰۷). این کتاب تاکنون یازده بار در لندن به چاپ رسیده و از کتب دانشگاهى به شمار مى‏رود. صفا خلوصى، آن را به زبان عربى برگردانده و تحت عنوان «تاریخ الادب العربى» به چاپ رسیده است.
۲ – یک دوره کتاب متن عربی برای مبتدیان زبان عربی(سال ۱۹۰۷).
۳- مقدمه‌ای برای رباعیات عمر خیام که قبلا توسط ادوارد فیتز جرالد منتشر شده بود(سال ۱۹۰۹).
۴- داستانهای عرفانی، شامل ۵۱ داستان(سال ۱۹۱۳).
۵- عرفان اسلام (۱۹۱۴). این کتاب درباره طریقت، اشراق و جذبه، عرفان، عشق الهى، اولیاء و کرامات، مقام اتحاد بحث مى‏کند و به وسیله خانم ماهدخت بانو همایى به زبان فارسى ترجمه شده است.
هـ) اشعار
۱- شاهزاده و درویش، شامل چهل و هفت قطعه شعر از نیکلسون.
(http://molana.ir/sn/molanaResearchers/pt/full/relatedItem)
۳-۴-۲-۲- بررسی ویژگی‌ها و نقد و تحلیل شرح نیکلسون:
۱- از ویژگی‌های بارز و ممتاز این شرح آن است که نیکلسون مثنوی را از منظر خود مثنوی نگریسته و شرح کرده است.بدون تردید می‌توان گفت هیچ کدام از شارحان از قدیم و جدید، ایرانی و غیر ایرانی نتوانسته‌اند تا این‌اند ازه در شرح و تفسیر و‌اند یشه‌ها و افکار مولانا در مثنوی خود مثنوی و آثار دیگری چون غزلیات شمس و فیه ما فیه است و قطعه‌ها و مضامین مسترک فراوانی می‌توان در جای جای مثنوی یا دیگر آثار مولانا یافت که هر یک روشنگر دیگری است و در رفع ابهامات می‌توانند کمک زیادی بکنند.»( شجری، ۱۳۸۶:۲۲۸)
۲- علاوه بر مثنوی و سایر آثار مولانا، شارح بسیاری از منابع مهم ادبی، عرفانی، تاریخی، دینی ، پزشکی، فلسفی و حکمی‌و… را مطالعه کرده است و در شرح از آن‌ها یاری جسته است. (همان: ۲۲۹)
۳- شارح در این شرح تنها ابیات دشوار و قابل توضیح را مورد توجه و شرح قرار داده است.(همان:۲۳۰)
۴- «بسیاری از اصطلاحات عرفانی ابیات را از منابع مختلف توضیح داده است. علاوه بر فرهنگ اصطلاحات عبد الرزاق کاشانی و کشاف اصطلاحات الفنون تهانوی، تعریفات جرجانی و دایره المعارف اسلام که در فهرست منابع او دیده می‌شود و او از آن‌ها مطالبی را نقل می‌کند، کتبی مانند اللمع، کتاب قشیریه، فصوص الحکم، کشف المحجوب، گلشن راز و …منابع خوبی برای فهم و توضیح این اصطلاحات بوده است. همچنین در شرح استعارات و رموز عرفانی نیز اگر نتواند از خود مثنوی معنایی استحصال کند غالباً نظر انقروی و گاه شارحان دیگر را بیان می‌کند.»( همان :۲۳۴)
۳-۴-۳- بدیع الزمان فروزانفر:
«محمد حسن بدیع الزمان فروزانفر در سال ۱۲۷۸ در بشرویه‌ی خراسان دیده به جهان گشود. وی ادبیات فارسی و عربی و منطق و حکمت را در مشهد فرا گرفت. اما تحصیلات خود را در رشته‌ ادبیات و عربی نزد ادیب نیشابوری پی‌گرفت. استاد فروزانفر در سال۱۳۰۴ به تهران عزیمت کرد و به تدریس ادبیات در دانشسرای عالی پرداخت و در سال ۱۳۰۴ که دانشکده معقول و منقول دایر شد، از طرف وزارت فرهنگ، به معاونت آن دانشکده رسید و در سالی که مؤسسه وعظ و خطابه تأسیس گردید، به ریاست آن برگزیده شد.
بدیع الزمان فروزانفر، فرزند آقا شیخ علی پسر آخوند محمّد حسن قاضی(هر دو شاعر و فقیه و طبیب) بود گفتنی است نسب او به ملا احمد تونی از علمای معاصر شاه عباس صفوی می‌رسد.» (ابریشمی، ۱۳۸۳: ۲۹۷)
فروزانفر، ادبیات فارسی و عربی و منطق و حکمت را در مشهد فرا گرفت. او تحصیلات خود را در رشته‌ ادبیات و عربی نزد ادیب نیشابوری ادامه داد و از محضر او بهره‌ اندوخت، ودر ردیف شاگردان مبارز و برجسته‌ی ادیب قرار گرفت. استاد فروزانفر در سال ۱۳۰۴ شمسی به تهران عزیمت کرد و در این شهر رحل اقامت افکند و به تدریس ادبیات در دانشسرای عالی پرداخت و در سال ۱۳۰۴ که دانشکده معقول و منقول دایر شد، از طرف وزارت فرهنگ، به معاونت آن دانشکده رسید و در سالی که مؤسسه وعظ و خطابه تأسیس گردید، به ریاست آن برگزیده شد.(برقعی، ۱۳۸۱:۵۱۲)
«بدیع الزمان فروزانفر علاوه بر فعالیت علمی و پژوهشی، سمت های متعدد اداری را پذیرفت، از جمله از سال ۱۳۲۳ رئیس دانشکده معقول و منقول،عضو فرهنگستان ایران از ابتدای تأسیس، عضو شورای عالی با معارف(فرهنگ) از سال۱۳۱۳ تا۱۳۳۲، عضو مجلس مؤسسان دوم، عضو مجلس سنا از ۱۳۲۸ تا۱۳۳۱ و پس از تشکیل دانشکده ی علوم معقول و منقول در سال ۱۳۱۳ به سمت معونت خدمت کرد. او همچنین رئیس مؤسسه وعظ و خطابه نیز بود.»(ابریشمی، ۱۳۸۳: ۲۹۸)
استاد شفیعی کدکنی در باره‌ی فروزانفر می‌گوید:«من در دوره‌ی طلبگی و دانشجویی خود استادان بسیار دیده‌ام ، تنها و تنها فروزانفر بود که هم محقق بی همتایی بود و هم معلم بی مانندی. در طول قریب پنج سال شاگردی او، هرگز درسش را ترک نگفتم، یک مطلب مکرر یا مبتذل که از همگنان بتوان شنید حتی شوخی‌های او، احوالپرسی‌های او چیزی به دانشجویان می‌آموخت.(برقعی،۱۳۸۱: ۵۱۲)
زمان و علت فوت:«بدیع الزمان فروزانفر روز شانزدهم اردیبهشت ماه ۱۳۴۹ در تهران بر اثر سکته قلبی در گذشت.»(همان)
بدیع الزمان در توضیح ویژگی کتاب مثنوی می‌نویسد:
مثنوی از حیث نظم و ترتیب، اسلوبی مانند قرآن دارد که معارف و اصول و عقاید و قواعد فقه و احکام و نصایح، پشتاپشت در آن از نوع دیگر و با افکار گوناگون که به نتیجه گیری از داستان است در هم می‌آمیزد طوری که رشته مطالب از دست خواننده بیرون می‌رود این مقدمه به صورتی نوشته شده است که خواننده از نظم و جریان قصه در مثنوی و کیفیت اتصال به یکدیگر همراه سراینده‌ی داستان گام به گام پیش می‌رود.
۳-۴-۳-۱- برسی شرح فروزانفر:
۱-فهرستی از لغات و تعبیرات و مصطلحات فلسفی و فقهی و کلامی ‌و عرفانی ترتیب داده است تا معلوم شود که در هر قصه چه‌اند ازه از الفاظ، تفسیر شده است.
۲- مباحث کلی و اصول فکری مولانا را در هر قصه نیز به صورت فهرست نگاشته است تا خواننده متوجه باشد که با چه نوع مطلبی سر و کار دارد و خود و خود را آماده سازد.
۳- ابیات این کتاب از روی نسخه‌ی قونیه مکتوب در رجب(۶۷۷) نقل شده‌اند .
۴- در شرح ابیات ابتدا لغات و اصطلاحات فنی را تفسیر نموده و یک یا چند شاهد از گفته‌ی پیشینیان و یا خود مولانا آورده است و اگر بیتی متضمن اشارتی به حدیث یا آیتی از قرآن کریم بوده است، مآخذ آن حدیث یا موضع آن آیت را در قرآن با ذکر عقاید مفسرین باز نموده است، و منبع تفسیر آیات از لطایف آلاشارات تألیف قشیری و بیان السعاذت اثر سلطان علیشاه گنابادی استفاده برده است.
۵- هر بیت که در آن اشاره به قصه‌ای یا مشتمل بر نام کسی است مآخذ آن را با شرح حالی از شخص مذکور نوشته است، و بعد از این توضیحات منابعی که برای مثنوی از آن استفاده کرده است، را معرفی می کند و بعد به شرح ابیات می‌پردازد.
۳-۴-۴-عبدالباقی گولپینارلی
استاد عبدالباقی گولپینارلی، نویسنده، محقق، مورّخ، مفسر و روزنامه نگار، شاعر و مترجم عارف، پسر مرحوم احمد مدحت افندی، معروف به احمد آگاه است که از روزنامه نگاران قدیمی‌بود و لقب “شیخ المخابرین” گرفت. احمد آگاه در روستای “گول بولاق” از توابع گنجه به دنیا آمده بود و در جنگ داخلی روسیه به قلمرو امپراتوری عثمانی کوچ کرد. ابتدا در بورسه (بورسا) اقامت گزید و سپس راهی استانبول شد. در همین شهر با «عالیه شهرت خانم » از اهالی قفقاز ازدواج کرد. عبدالباقی نخستین فرزند این خانواده بود که در شب دهم رمضان ۱۳۱۷ هجری قمری در استانبول ولادت یافت. ابتدا نزد پدر که به زبان عربی و فارسی تسلط داشت، تعلیم دید و سپس تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در استانبول به پایان رساند.
در اولین روزهایی که سلطان رشاد ـ امپراتور عثمانی ـ بر تخت نشسته بود، عبدالباقی در مولوی خانهی بهاریه از ددهی اهل حلب «سکه« گرفت و ولد چلبی که در آن ایام پوست نشین طریقت بود، تبرکاً سکه برسر او گذاشت و او را برای تعلیم به حسین فخرالدّین دده سپرد. عبدالباقی نزد فخرالدّین دده فارسی خواند. پس از فوت فخرالدّین دده ، عبدالباقی را به ابراهیم دده سپردند. باقی، تفسیر فخرالدّین رازی را یک بار پیش ابراهیم دده خواند و چله نشینی آغاز کرد. ولد چلبی آخرین پوست نشین درگاه مولانا که بنابر مشهور با هیجده واسطه نسبش به مولانا می‌رسد، در ۱۹۰۸ بر مسند نشسته بود. چون در اثنای جنگ جهانی اول، در زمان سلطان محمد وحیدالدّین «گروه مجاهدین مولویه » را به راه‌اند اخته بود، سلطان به منظور تضعیف عمل چلبی وی را از پوست نشینی عزل کرد (۱۹۱۹). چلبی در زمان سلطنت عبدالحمید در اداره‌ی سانسور به کار گمارده شد و در ۱۹۲۰ از جانب مردم قسطمونیه به نمایندگی مجلس رسید و کارهایی در زمینه‌ی ادبیات و زبان ترکی انجام داد که از آن میان مرحوم عبدالباقی انتشار دیوان ترکی سلطان ولد از جانب چلبی را می‌ستود. باری در آن ایام عبدالباقی روزها و ماه‌ها به ریاضت و چله نشینی ادامه داد و سرانجام از نظر مولویان به مثابه خلیفه شناخته شد. مولویان پس از الغای طریقت‌ها در ترکیه او را از یاد نبردند و از آموختن نام وی به فرزندان خود غفلت نکردند.
عبدالباقی به سال ۱۹۲۷ به دانشکده ادبیات دارالفنون وارد شد و در سال ۱۹۳۰ تحصیل را تمام کرد و زیر نظر پروفسور محمد فواد کوپریلی رساله‌ای تحت عنوان «ملامتیه و ملامتیان » را به عنوان تز لیسانس خود برگزید. این کتاب در سال ۱۹۳۱ در انستیتوی ترکیات دانشگاه استانبول به چاپ رسید. پس از اخذ درجه لیسانس به تدریس ادبیات در مدارس: قونیه، قیصریه، بالیکسر، قسطمونیه و حیدرپاشا پرداخت. دوره دکتری ادبیات دانشگاه آنکارا را با نوشتن رساله‌ای به نام «زندگانی یونس امره » به پایان رساند، رساله‌ی وی در سال ۱۹۳۶ چاپ شده است . پس از اخذ درجه‌ی دکتری به تدریس ادبیات ترک در دانشگاه آنکارا مشغول شد و مدتی بعد تدریس ادبیات فارسی را هم به عهده گرفت. به علت بیماری تقاضای انتقال به دانشگاه استانبول کرد و در آن دانشگاه به تدریس ادامه داد.
در سال ۱۹۴۹ به تقاضای خود بازنشسته شد. همزمان با وضع قانون شناسنامه، چون تلفظ «گول بولاقی » برای ترکی زبانان مشکل بود، عبدالباقی نام خانوادگی«گولپینارلی » را که به همان معنی «گول بولاقی » است، برگزید.
عبدالباقی هم در حوزه‌ی علمیه‌ی جامع فاتح درس خوانده و تحصیلات دیده بود و هم مدارج تحصیلی دانشگاهی را طی کرده بود. بین استادان آن مرحوم اسامی‌تیکوشلی یوسف افندی، مرحوم احمد ناعم (نعیم ) و مرحوم حاج شیخ علی خویی را نیز نوشته‌اند.
وی زمینه‌ی کار خود را به تصوف، تصوف ترکی‌ـ اسلامی‌ و بررسی شخصیت‌های صوفیانه منحصر می‌دانست. آن مرحوم در مصاحبه‌ای گفته است: «انسان بودن را باید به انسان یاد داد». او بیش از سه چهارم حیات پرثمر خود را در راه همین تعلیم صرف کرد.

حرکت کانتینر خالی در دریا و خشکی هزینه زا است. برآورد شده است که این صنعت در هر سال حدود ۴ میلیارد دلار برای حرکت کانتینرهای خالی می پردازد. در مجموع، قیمت کانتینر جدید در مقایسه با هزینه بازگشت کانتینر و یا ذخیره سازی و بازرسی کانتینرهای قدیمی بسیار ارزانتر است بنابراین گزینه ی خرید کانتینر جدید برای حاملان اقیانوس پیما نسبت به حرکت کانتینر خالی به مناطقی که تقاضای زیاد برای کانتینر خالی دارند، جذاب تر است. که در این حالت بیش تر به تجمیع کانتینر خالی در این مناطق که ترافیک ورودی زیاد و خروجی کم است، منجر می شود. افزایش قیمت فولاد و افزایش شدید در تقاضای حمل و نقل دریایی با بهره گرفتن از کانتینر، این روند را بطور چشم گیری تغییر داده استبه گونه ای که این افزایش شدید در قیمت کانتینر منجر به افزایش قابل توجهی در نرخ اجاره کانتینرها شده است. این واقعیت و بازاریابی های پویا منجر به کاهش موقت مشکل انباشت کانتینر خالی در مناطقی که قبلا دارای مازاد بوده اند شده است. اگر چه چین به صنعت ساخت کانتینر تسلط دارد(حدود ۸۲% کل تولید جهان)، حاملان اقیانوس پیما و شرکت های اجاره دهنده کانتینر در حال حاضر به پرداخت هزینه های بازگشت کانتینر خالی از آمریکا به چین برای پوشش بی سابقه تقاضای تجهیزات کانتینر مایل هستند. این وضعیت پویا و ناپایدار اجتناب ناپذیر است. در صورت کاهش تقاضا در آینده، این وضعیت ممکن است معکوس گردد، در نتیجه مشکل تجمیع کانتینر خالی با توجه به افزایش جمعیت جهانی کانتینر تشدید می گردد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل۲-۵- تعداد کانتینرهای جدید ساخته شده(منبع:سایت مشاوران کانتینر)
شکل ۲-۶-متوسط قیمت کانتینر جدید(منبع:سایت مشاوران کانتینر)
هزینه های دیگری که می تواند در تجزیه و تحلیل قیمت کانتینر بررسی گردند شامل: هزینه ی جابجایی کانتینر خالی و هزینه ی حمل نقل داخلی و هزینه ی اجاره کانتینر در مقابل هزینه ساخت کانتینر جدید با تحلیل قرارداد اجاره، هزینه ی بازرسی و نگهداری کانتینرهای کارکرده و سن بالا و حاشیه ی سود صنعت اجاره می باشد.
۲-۶-۱-۴- هزینه انبارداری بالا در نواحی با تقاضای زیاد
هیچ انباردار و اجاره دهنده ای قادر به چشم پوشی از مبالغ دریافتی بابت انباشت زیاد کانتینر بیکار و دریافت هزینه ی هندلینگ ناشی از آن نیست. نکته ی جالب در این است که، هزینه های بالای ذخیره سازی به طور فزاینده ای در نواحی با تقاضای بالا اتفاق می افتد مانند هنگ کنگ، کره ی جنوبی و چین به عبارتی در هرکجا تقاضای کانتینرخالی بالا باشد هزینه ی انبارداری را به منظور کسب درآمد بالا می برند.
بطور کلی هزینه های مشابه در آمریکای شمالی و بخش های اروپا که در آن ها بازارهای ثانویه برای کانتینرها نیز بهتر توسعه یافته اند، پایین تر است. اجاره دهندگان یک انتخاب دارند: اقدام به بازگشت کانتینرهای بیکار خود گران است، اما مناطق دارای تقاضای بالا در آسیا و یا ترک آنها در مناطق گریویارد^[۲۲] ارزان تر تمام می شود، جایی که بهترین گزینه ی ممکن برای فروش واحدهایی که از رده خارج شده اند می باشد.
در ادامه به مرور پژوهش های صورت گرفته در مورد کانتینرهای خالی پرداخته شده است.
۲-۷- پیشینه تحقیق
تخمین زده شده است که از ۱۶۰ میلیون تی ای یو جمعیت کل کانتینرهای جهان در سال ۲۰۱۳، ۵/۲ میلیون تی ای یو یا بیشتر از این، کانتینر خالی در محوطه ها و دپوهای سراسر جهان بیکار بوده اند(ردریگو^[۲۳]و دیگران، ۲۰۱۳). به عنوان مثال بر اساس اظهارات مقامات بندری در بندر نیویورک و نیوجرسی، نرخ صادرات و واردات در یک چهارم سال ۲۰۰۱ حدود ۸/۱ بوده که تقریبا به ازای ۲ کانتینر ورودی به بندر، یک کانتینر خارج شده است. عدم توازن تجاری، تنها دلیل برای تجمیع کانتینرهای خالی نیست و عوامل دیگری چون:هزینه های حمل و نقل داخلی، شرکت های اجاره دهنده ی کانتینر^[۲۴]و هزینه های پایین تولید کانتینر جدید و نیز هزینه های بازرسی به ایجاد این مشکل کمک می کنند(بویله^[۲۵]، ۲۰۰۸).
مکان یابی کانتینرهای خالی منجر به هزینه و تاثیرات منفی محیطی و اجتماعی-اقتصادی می گردد و منجر به گره خوردن حمل و نقل و کمبود ظرفیت صادرات می گردد. در سال ۲۰۱۰ هزینه های جهانی کانتینر های خالی ۳۴٫ ۸ بیلیون دلار آمریکا برآورد شده است. علت وقوع این مساله تداخل سود بازیگران زنجیره ی تأمین حمل و نقل کانتینر مانند شرکت های کشتیرانی، فرستنده کالا ، بارفرابران^[۲۶] و یا عدم آگاهی ها در مورد سود بازیگران است(ولف^[۲۷] و دیگران، ۲۰۱۲).
مقالات و پژوهش های خارجی متعددی درزمینه ی کانتیرهای خالی صورت گرفته است.کرون^[۲۸]و همکاران در مقاله ای در سال ۱۹۹۴ با عنوان”کانتینرهای قابل بازگشت:مثالی از لجستیک معکوس”به تحلیل در رابطه با بسته بندی های قابل برگشت و قابل استفاده مجدد مانند کانتینر پرداخته اند وبحث لجستیک معکوس را پوشش داده اند. در این مقاله بیان شده است که در سال ۱۹۹۳ موسسه ی «فرائونهوفر^[۲۹]» که متخصص امور مدیریت مواد و توزیع می باشد تحقیقی را در رابطه با موادی که تک بسته بندی هستند و موادی که در بسته بندی دیگری نیز قرار می گیرند( مثلا درون کانتینر) انجام داده اند و به این نتیجه رسیده اند که مواد دو بسته بندی مصرف انرژی و آب وآلودگی و همچنین صدور و انتشار گازهای کمتری برای اتمسفر دارند ولی استفاده از آنها مسایل قانونی مرتبط با بازگشت کانتینر را به همراه دارد. آنها سه نوع سیستم لجستیکی برای کانتینر مطرح می کنند:

1. 1. سویچ پول^[۳۰]: سیستمی است که هر شریک کانتینر خود را دارد و مسوول نگهداری و کنترل آن است.

1. 1. سیستم های لجستیک معکوس^[۳۱]: در این سیستم نمایندگی ها مالک کانتینر هستند و مسوولند پس از خالی شدن کانتینر آن را برگردانند اما دریافت کننده کانتینر مسوول است آنها را تا رسیدن به تعداد مشخص نزدخود نگهداری و ذخیره کند،

1. 1. . سیستم های بدون لجستیک معکوس^[۳۲]: در این حالت نیز نمایندگی ها مالک کانتینر هستند اما کانتینر ها را به فرستندگان اجاره می دهند وفرستنده مسئولیت محافظت و برگرداندن کانتینر را بر عهده دارد. درنهایت گام های اجرای یک سیستم لجستیکی برای بازگرداندن کانتینر در هلند ارائه شده است.

شن^[۳۳]و دیگران سال ۱۹۹۵ در مقاله ای با عنوان “یکDSS برای برنامه ریزی توزیع کانتینرهای خالی” ، از سیستم پشتیبان تصمیم برای برنامه ریزی توزیع کانتینرهای خالی استفاده کرده اند و مدلی برای بهینه سازی آن ارائه داده اند. مدل پایه ای، جریان کانتینرهای خالی را در افق برنامه ریزی گوناگون و بر اساس هزینه های نگهداری و مکان یابی و کانتینرهای اجاره ای بهینه سازی می کند. دراین مدل فرض شده است که کل تقاضای مشتریان باید تأمین گردد. در این مدل چهار بندر به عنوان گره در نظر گرفته شده و افق برنامه ریزی نیز سه روز می باشد. هفت گره ی دیگر هم برای کانتینرهای اجاره ای به شبکه اضافه شده است وبر اساس برنامه ی ای.ام.پی.ال^[۳۴] بهینه سازی شبکه صورت می گیرد.
فلیسچمن^[۳۵]سال ۲۰۰۰در تز دکتری خود با عنوان “مدل های کمی برای لجستیک معکوس”، بحث لجستیک معکوس را به صورت گسترده تحت پوشش قرار می دهد و آن را دسته بندی می کند و اشاراتی به بازگشت کانتینرهای خالی به عنوان بخشی از لجستیک معکوس دارد.
راب کوئینگ^[۳۶] و دیگران سال ۲۰۰۱ در مقاله ای با عنوان “کانتینرهای تاشو:چشم اندازی جدید در کاهش هزینه های بازآوری کانتینرهای خالی” ضمن بیان این مطلب که، هماهنگ ساختن جریان کالاها با جریان کانتینرهای خالی در راستای کاهش حرکات خالی آنها همواره برقرار نمی باشد و بنابراین همواره کانتینرهای خالی در جریان تجارت وجود خواهند داشت به توضیح مفصل در رابطه با کانتیرهای تاشو پرداخته انواعی از آن ها را معرفی کرده و دلایل عدم موفقیت کانتینرهای تاشو قبلی را بررسی کرده و درپایان ملزومات و شرایط موفقیت این شیوه را ارائه می دهند.

شکل ۲-۷- کانتینر تاشو

شکل۲-۸- کانتینر شش در یک
کانتینر شش در یک(^[۳۷]SIO)، ظرفی کاملاً تا شو با ابعادی کاملاً شبیه کانتینر ۲۰فوتی مخصوص حمل کالای خشک(کانتینر معمولی)است، که می تواند در هم قفل شود و به ابعاد دقیق کانتینر ۲۰فوتی تبدیل شود که در(شکل ۲-۱۰) مشخص شده است.
کانتینرهای فالپک^[۳۸]: تکنیک تا شدن این نوع کانتینر کاملاً با کانتینر های شش در یک متفاوت است. کانتینرفالپک، کانتینری ۲۰ فوتی است که ترکیبی ازویژگی های پایین آوردن و جمع شدن را دارد. وزن ناخالص آن مطابق با استانداردهای ایزو^[۳۹] (۲۴تن) است، اما وزن خالص آن ۴۰۰۰کیلوگرم است که حدود ۱۷۰۰کیلوگرم سنگین تر از کانتینرهای استاندارد ۲۰ فوتی است.
از نظر نویسندگان مقاله، هزینه ی بالای تهیه ی یک کانتینر تاشو نسبت به کانتینر استاندارد، وابستگی به نیروی انسانی برای باز و جمع شدن کانتینر، هزینه ی بالای تعمیر و نگهداری، پایین بودن ایمنی کانتینرهای تاشوی قبلی به دلیل کم بودن قفل و لولاها از جمله علل شکست کانتینرهای تاشوی قبلی بوده است.
در قسمت پایانی این مقاله ، نویسندگان موارد زیر را به عنوان شرایط موفقیت کانتینرهای تاشو معرفی کرده اند:

1. 1. هزینه پایین برای باز و جمع کردن کانتینر ۲٫ هزینه ی پایین تولید ۳٫ سازگاری با تجهیزات حمل و نقل بین وجهی ^[۴۰]موجود ۴٫ ابعاد خارجی و وزن ناخالص در حالت تا نشده(زمانی که کانتینر جمع نشده) ۵٫ استحکام و قدرت و سختی ۶٫ ضد آب بودن ۷٫ قابلیت جمع شدن کانتینر(تا شدن) باید منحصر به فرد و ویژه باشد به گونه ای که ایمنی عملیات هندلینگ و مزیت های رقابتی در زمان حمل و نقل و ترانشیپ به ارمغان بیاورد ۸٫ برخورداری از تمهیدات مربوط به عملیات لشینگ^[۴۱]و محکم کاری کانتینر ها در انبار و هنگام چیدمان ۹٫ استحکام در مقابل آسیب و ضربه ۱۰٫ استفاده از لولاهای با کیفیت در محل اتصال قسمت های مختلف ۱۱٫ ایمن بودن عملیات تا کردن کانتینر و ۱۲٫ ساده و آسان بودن عملیات باز و جمع کردن کانتینرهای تاشو.

چونگ^[۴۲]و همکاران سال ۲۰۰۲ در مقاله ای تحت عنوان “مدیریت کانتینرهای خالی برای شبکه های حمل و نقلی بین وجهی^[۴۳]” به بررسی تأثیرمدت افق برنامه ریزی بر مدیریت کانتینرهای خالی در شبکه های بین وجهی می پردازند . با بهره گرفتن از مدل سازی ریاضی، مدلی توسط نویسندگان ارائه شده است که ضمن حداقل سازی هزینه ها ، کانتینر خالی نیز به موقع در اختیار مشتری قرار گیرد.
برای تجزیه و تحلیل چگونگی تأثیرات افق برنامه ریزی بر جریان کانتینرهای خالی در چنین شبکه ی چندوجهی^[۴۴] نویسندگان یک مدل برنامه ریزی اعداد صحیح را توسعه داده بودند. آنها حساسیت های موجودی اولیه در هر مجموعه(انبار)از کانتینرها، شماره هر انبار از کانتینرها در سیستم و روش حمل استفاده شده در طول برنامه ریزی افقی را مورد بحث قرار دادند. رویه آنها انجام آزمایشات کنترل شده در رودخانه می سی سی پی^[۴۵]می باشد. نتایج این پژوهش نشان دهنده ی آن است که با وجود آن که طول افق برنامه ریزی به نوع شبکه های بین وجهی و شرایط آنها بستگی دارد هرچه مدت افق برنامه ریزی بلندمدت تر باشد امکان استفاده از گزینه های ارزان تر (مانند بارج ها) و کم سرعت تر در برنامه ها و دوره های زمانی نزدیکتر بیشتر می شود.
هان^[۴۶]عضودانشکده مهندسی عمران و محیط زیست دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در سال ۲۰۰۳ در پروژه ای تحت عنوان “لجستیک کانتینر خالی در منطقه ی کالیفرنیای جنوبی” شیوه های لجستیکی موجود کانتینرهای خالی با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و سازمانی حرکت کانتینرهای خالی در ناحیه ی جنوبی کالیفرنیا را توصیف می کند. بر اساس یافته ها و توصیه های ارائه شده توسط نویسنده، به این نتیجه رسیده اند که بررسی مشکلات منطقه ای کانتینر های خالی را از طریق بحث و مذاکره با عاملان حمل و نقل دریایی بین الملل مطرح کنند.
هدف اصلی این پروژه یافتن جریان لجستیکی کانتینرهای خالی مرتبط با حرکت کالا از طریق بندر لس آنجلس^[۴۷] و لانگ بیچ^[۴۸] است. این پروژه به بررسی دو جنبه موجود سیستم لجستیک هندلینگ کانتینرهای خالی :۱- حرکت فیزیکی کانتینرهای خالی ۲- ترتیبات نهادی و شیوه ها، می پردازد. به منظور تأکید بر مسأله، جنبه دوم این تحقیق، تمرکز اصلی بحث ایشان خواهد شد. بنابراین این تحقیق ارزیابی خواهد کرد تا چه حد شیوه های فعلی لجستیک جهانی می تواند موانع حرکت کانتینرهای خالی را در این مطالعه ی ناحیه ای توجیه کنند.
روش بررسی این مطالعه شامل بررسی های میدانی و مصاحبه با حمل کنندگان محلی و بین المللی، شرکت های اجاره دهنده ی کانتینر^[۴۹]، شرکت های حمل و نقل، اپراتورهای حمل و نقل چندوجهی^[۵۰] و کارشناسان و متخصصین لجستیک کانتینرهای دریایی بوده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که، هزینه های فرصت کسب و کار در ارتباط با عرضه ناکافی کانتینرهای خالی برای مشتریان در آسیا بسیار بیشتر از سودهای حرکت معقول کانتینرهای خالی در ناحیه جنوبی کالیفرنیا است.
در اصل یافته های این مطالعه نشان می دهد که حمل کنندگان حاضر به تحمل حرکت منطقه ای ناکارآمد کانتینرهای خالی و تحمل هزینه های بازآوری بعنوان شرایط لازم برای بهینه سازی عملکردکلی موجودی جهانی کانتینر و عملیات کنترل می باشند.
لوپز^[۵۱]در سال ۲۰۰۳ مقاله ای با عنوان “حاملان اقیانوس پیما چگونه فعالیت بازاوری کانتینرهای خالی در آمریکا راسازمان دهی می کنند؟”با هدف تحلیل و بررسی انتخاب های سازمانی حمل کنندگان اقیانوس پیماها در راستای مدیریت کردن معضل کانتینرهای خالی در آمریکا را ارائه کرده است. در این مقاله حمل کنندگان اقیانوس پیما به منظور نقل مکان کانتینرهای خالی خود با چهار گزینه مواجه اند: همکاری خرد با شرکت های جاده ای، قرداد یک ساله با شرکت های ریلی، قرداد های تجدید شدنی با شرکت های ریلی و قراردادهای تجدید شدنی با ارائه دهندگان خدمات حمل و نقل بین وجهی^[۵۲]. تجزیه و تحلیل نویسنده این است که حمل کنندگان اقیانوس پیما شکل سازمانی برون سپاری فعالیت های جابجایی کانتینرهای خالی خود را با توجه به هزینه های تولید و ویژگی خدماتی که ارائه می شوندانتخاب می کنند. به دنبال تجزیه و تحلیل واقعی، نویسنده این چنین نتیجه می گیرد که قرارداد و رابطه مستحکم بین شرکت های ریلی که هیچ مکانیسمی برای کنترل و تنظیم معاملات جابجایی فراهم نکرده اند با عدم اطمینان همراه است و برخلاف آن، انعقاد قراد با شرکت های جاده ای و ارائه دهندگان حمل و نقل بین وجهی به حمل کنندگان اقیانوس پیما این اطمینان را می دهند که تحت هر شرایطی به تعهداتشان عمل خواهند کرد.
لی^[۵۳] و دیگران سال ۲۰۰۴ در مقاله ای با عنوان:”مدیریت کانتینرهای خالی در یک بندر با معیارهای متوسط و مدیریت بلند مدت” به مسأله ی مدیریت کانتینر های خالی وارداتی به بندر در صورت کمبود تعداد کانتینرهای پیش بینی شده وصادرات کانتینرهای اضافی در زمانی که با مازاد کانتینر خالی رو به رو می شوند پرداخته اند. آن ها مشکل را به عنوان یک موجودی غیر استاندارد که با تقاضای مثبت و منفی رو به رو می شود در نظر می گیرند. آن ها این بحران را به صورت جفت (U ,D) تعریف می کنند که باید بهینه گردد. تعداد کانتینر های خالی وارداتی باید به مقدارU برسد وقتی تعداد آنها کمتر از U می باشد و تعداد کانتینر های خالی صادراتی باید کمتر ازD باشد وقتی تعدادشان بیشتر از D می باشد. این مقاله تخصیص کانتینر های خالی یک بندر را به عنوان یک مسأله ی کنترل موجودی فرموله می کند و بیان می دارند که برای فرموله سازی مسأله ی کانتینر خالی بین چندین بندر باید تلاش های بیشتری شود.
جولا^[۵۴] و دیگران در مقاله ای در سال ۲۰۰۴ با عنوان “استفاده مجددِ پویایِ کانتینرهای خالی بندر” به استفاده ی مجدد از کانتینرهای خالی به منظور کاهش تراکم و ازدحام بنادر لس آنجلس و لانگ بیچ می پردازند. نویسندگان بیان کرده اندکه دو روش برای استفاده از کانتینرهای خالی وجود دارد: روش دپوی مستقیم ^[۵۵]و استریت ترن^[۵۶].
وقتی که عامل زمان فاکتور بحرانی باشد از روش دپوی مستقیم استفاده می شود و وقتی که هزینه ها و ترافیک و ازدحام بندر عوامل مد نظرباشند از روش دوم استفاده می شود. استفاده ی مجدد از کانتینر های خالی هم روی اقتصادی و هم بر روی آلودگی هوا و کاهش میزان گازهای خارج شده از وسایل نقلیه از طریق کاهش تعداد سفر کامیون ها و کاهش سرو صدا و کاهش تراکم و ازدحام اطراف بندر اثرات مثبت دارد. روش دپو -مستقیم به روش دپوی درون مرزی یا بنادر خشک شباهت دارد ولی روش استریت ترن تبادل کانتینر از وارد کننده به صادر کننده بدون ورود به محوطه های بندری است. برای هر استریت ترن از دو حرکتِ از و به ترمینال واقع شده در منطقه ی بندری اغلب شلوغ، اجتناب می شود، کاهش هزینه های خارجی این روش، حتی بیش تر از حد مورد انتظار خواهد بود. در نتیجه ی استفاده از این روش تبادل کانتینر کمتر می شود ضمن آن که صرفه جویی در کاغذ بازی حاملان اقیانوس پیما نیز به وجود می آید. شکل زیر این استراتژی را به تصویر کشیده است.
شکل۲-۹-رویکرد دپوی درون مرزی و استریت ترن(جولا و همکاران، ۲۰۰۴)
البته اجرای این روش در مقیاس بزرگ محدودیت هایی به همراه خواهد داشت که از جمله ی محدودیت های عملیاتی اجرای رویکرد استریت ترن، عدم تطابق زمان، مکان، مالکیت کانتینر و یا نوع کانتینر می باشد. موانع سازمانی شامل محدودیت زمان آزاد، مدیریت هزینه ی تعمیر، بازرسی و مسائل کاغذ بازی و فقدان یک روش مشترک یا سازگار برای تبادل است. در نهایت مسائل تجاری، بیمه، مسئولیت و تعهدات، به ویژه مسئولیت خسارت، نقش مهمی در پیشگیری از اجرایی کردن استریت ترن در مقیاس بزرگ، بازی می کنند.
شینتانی^[۵۷]و دیگران سال ۲۰۰۵ در مقاله ای تحت عنوان “مسأله ی طراحی شبکه کشتیرانی کانتینری با در نظر گرفتن بازآوری^[۵۸] کانتینرهای خالی” به طراحی شبکه مسیر های کشتیرانی لاینری کانتینری با در نظر گرفتن موجودیت کانتینر های خالی پرداخته اند. آنها بیان می کنند که در تمام شیوه های حمل و نقلی حرکت خالی وسیله نقلیه به دلیل عدم توازن بین نقطه ی مبدا و مقصد وجود دارد و از آنجایی که این حرکت خالی بر مدیریت ناوگان و سراسر لجستیک اثر گذار است اخیرا توجه زیادی به این مسأله شده است. در صنعت حمل و نقل دریایی کمبود کانتینرهای خالی منجر به جلو گیری از بارگیری می شود پس در سطح عملیاتی باید در مورد انتقال به موقع کانتینر برنامه ریزی گردد. این مقاله مسأله ی طراحی مسیر کانتینرها را با در نظر گرفتن دو زیر مسأله دنبال می کند. مبحث اول مربوط به کانتینرهای پر و بارگیری شده است و در قسمت دوم به وجود کانتینرهای خالی در کشتی پرداخته می شود به عبارتی برای طراحی شبکه و مسیریابی کشتی های کانتینری به جای جدا کردن کانتینرهای پر و خالی به در نظر گرفتن همزمان وجود کانتینر پر و خالی در کشتی پرداخته شده است و با بهره گرفتن از الگوریتم ژنتیک تعدادی بنادر را به عنوان بندر مقصد^[۵۹] معرفی کرده و در عمل به کارگرفتن این روش منجر به کاهش هزینه ها و افزایش درآمد شرکت های کشتیرانی شده است.
لیو دیگران سال ۲۰۰۶ مقاله ای با عنوان زیر را منتشر کرده اند:

سر شکسته نیست این را سر مبنــد یک دو روزی جهد کن باقـی بـخند
بدمحالی جست کــو دنیا بــجست نیـک حالی جست کو عقبی بجـست
مکرها در کــسب دنیا بــار دسـت مــکرها در تــرک دنیـا واردسـت
مکر آن باشد که زنـدان حفــره کرد آن که حفره بست آن مکریـست سرد
این جـهـان زندان و مــا زنــدانیان حـفره کن زندان و خـود را وارهـان
چیسـت دنیـا از خــدا غــافل بُدن بی قــماش و نـقـره و میـزان و زن
مال را کز بـهرِ دین باشـی حــمول نعــم مالٌ صالحٌ خـواندش رســول
آب در کشتی هلاک کــشتی اسـت آب انــدر زیــر کشتی پـشتی است
چون که مال و ملک را از دل برانـد زآن سلیمان خویش جز مسکین نخواند
کوزه سربــسته انــدر آب رفــت از دلِ پــر بــاد فـــوق آب رفــت
باد درویـشی چــو در بــاطن بود بر ســرِ آبِ جــهان ســاکــن بـود
گرچه جمله این جهان ملک ویسـت مُلــک در چــشم دلِ او لاشـی است
پس دهـان دل ببند و مــهـر کــن پرکــنش از بادگــیر مــــن لــدن
جهد حقـست و دوا حقـست و درد منــکر اندر جــحدِ جهدش جهد کرد
(مولوی،۱۳۸۳ ، دفتر اول : ابیات ۹۹۱-۹۷۱)
پایان مناظره شیر و نخچیران به الزام و اسکات نخچیران در برابر شیر می انجامد ، یعنی نظریه جهد و تکلیف بر نظریه توکّل موقتاً غالب می گردد. این نقطه پایانی در مثنوی تازه شروع ماجرای تسلیم نخچیران در برابر شیر و تن دادن به خواسته وی و افکندن قرعه به تک تک وحوش و انعام و طیور و از جمله خرگوش است که البته در کلیله و دمنه هم آمده است.
۴-۱-۳- اقتران توکل و تسلیم
ساخت طوماری به نـام هــر یکـــی نقش هر طومار ، دیگر مســلکــی
حکم های هر یکــی نوعــی دیگــر این خــلافِ آن ، ز پایان تا به سـر
در یکی گفته که جــوع و جــود تو شرک باشد از تــو با معــبود تــو
جز توکل جـــز کــه تسلــیم تمام در غم و راحت همه مکرست و دام
در یکی گفته که واجب، خدمت است ورنه ، اندیشه توکّل تهـــمت است
(مولوی،۱۳۸۳ ، دفتر اول ، ابیات۴۶۴-۴۶۳ ؛ ۴۶۹-۴۶۷)
۴-۲- مقام رضا در مثنوی معنوی
در مقام رضا ، سالک گاه از دعا هم روی بر می تابد ؛ که دعا ، طلب تغییر قضا و جستن قضای نیک است و در این مقام برای سالک ، طلبی نمی ماند :

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بشنو اکنون قصـه آن رهــروان کــه ندارند اعتراضی در جهـان
زاولیا اهل دعا خـود دیگــرند گه همی دوزند و گاهی می درنـد
قوم دیگر می شــناسـم ز اولیا که دهــانشان بسته باشد از دعـا
از رضا که هست رامِ آن کـرام جستن دفعِ قــضاشان شد حـرام
در قضا ذوقی همی بینند خاص کفرشان آید طلب کردن خـلاص
حسن ظنی بر دل ایشان گـشود که نپوشد از غــمی جامه کـبود
(مولوی،۱۳۸۳ ، دفتر سوم ، ابیات ۱۸۷۸-۱۸۸۳)
ای شده اندر سفر با صد رضا خود به پای خویش تا سوءالقضا
در خیالش مُلک و عزّ و مهتری گفت عزرائیل : رو ، آری ، بری
(مولوی،۱۳۸۳ ، دفتر اول ، ابیات ۱۹۴-۱۹۳)
۴-۲-۱- رضا در معنی ثبات احوال عرفانی
ای بدی که تو کنی در خشم و جـنگ با طرب تـر از سماع و بانگِ چـــنـگ
ای جفایِ تو ز دولــت خــوب تــر وانتقامِ تــو ز جـــان ، محبــوب تـر
نارِ تو اینست ، نورت چـــون بــود؟ ماتم این ، تا خود که سُورت چون بود؟
از حلاوت ها که دارد جَــــورِ تــو وز لطافــت کـــس نیابد غـــورِ تـو
نالم و ترســم کـــه او باور کـــند وز کَــرَم آن جــور را کــمــتر کـند
عاشقم بر قهر و بر لطفش بــه جــدّ بوالعجـب من عــاشـق این هر دو ضد
والله ار زین خار در بُســتان شـــوم همــچو بلبل زیــن سبــب نالان شوم
این عجب بلبل که بگــشاید دهــان تا خـــورد او خـــار را با گلســـتان
این چه بلبل؟ این نهنگ آتشی اسـت جمله ناخوش ها ز عشق او خوشی است
(مولوی،۱۳۸۳ : دفتر اول ، ابیات ۱۵۷۳-۱۵۶۵)
۴-۲-۲-استقبال مکروهات و مصائب
ناخوشِ او خوش بُود در جانِ مــن جــان فدای یارِ دل رنجـان من
عاشقم بر رنج خویش و دردِ خویش بهرِ خشنودی شاهِ فــرد خویش
خاک غم را سرمه سازم بهرِ چــشم تا ز گوهر پُر شود دو بحر چشم

این روش مشابه روش قبلی می باشد، با این تفاوت که برای مسیریابی درون ناحیه ای از پروتکل AODV استفاده شده است. به این معنا که خوشه بندی و مسیریابی بین ناحیه ای مانند حالت قبل است اما برای مسیریابی درون ناحیه ای به جای استفاده ازپروتکل DSDV از پروتکل AODV استفاده شده است .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

هدف از پیشنهاد این روش در این است که تفاوت پروتکل مسیریابی پیشگیرانه با پروتکل واکنش گرا، در مسیریابی درون ناحیه‌ای به نمایش گذاشته شود.
فصل پنجم: شبیه سازی
مقدمه
در این فصل در ابتدا نرم افزارهای شبیه سازی شبکه معرفی می شوند. سپس معیارهای کارایی پروتکل‌های مسیریابی در شبکه معرفی می‌شوند. در ادامه نتایج شبیه سازی روش پیشنهادی با کمک نرم افزار شبیه سازی NS2 ارائه می شود. در نهایت با کمک نتایج بدست آمده ارزیابی و مقایسه‌ای در مورد عملکرد شبکه پیشنهادی انجام می شود.
نرم افزار های شبیه ساز شبکه
هدف از شبیه سازی به طور کلی، تحقیق تاثیر یک یا چند پارامتر بر کارایی شبکه می‌باشد. نرم‌افزارهای متفاوتی جهت شبیه سازی شبکه‌ها ارائه شده‌اند، که از میان آنها می توان به نرم افزارهای NS2 ،GlomoSim ، QualNet، OPNET ^[۱۷۶] اشاره کرد. انتخاب نرم افزار مناسب جهت پیاده‌سازی، مسئله‌ای مهم و تاثیر گذار در صحت ارزیابی عملکرد پروتکل‌ مسیریابی پیشنهادی می‌باشد. در ادامه هر یک از این نرم افزارها به طور خلاصه معرفی می شوند.
نرم افزار OPNET:
مدل ساز Opnet ^[۱۷۷]اولین محصول نرم افزاری شرکت فناوری OPNET می باشد. این نرم افزار ابزاری برای مدل کردن و شبیه‌سازی شبکه‌های ‌مخابراتی می‌باشد. در این نرم افزار مدل‌هایی برای شبیه‌سازی شبکه از یک LAN ساده تا شبکه‌های ماهواره ای بزرگ وجود دارد و می توان شبکه اینترنت در کل جهان را با آن شبیه سازی کرد. Opnet از رابط گرافیکی جهت ارتباط با کاربر ^[۱۷۸] استفاده می‌کند. در شبیه ساز OPNET، یک ساختار سلسله مراتبی بکار می‌رود و مسئله در سطوح شبکه، گره و فرایند ^[۱۷۹] تعریف می شود که در هر سطح، جنبه‌های مختلف مدل مطرح می شود. در شکل زیر این ساختار دیده می شود:
شکل ‏۵‑۱ ساختار سلسله مراتبی بکار رفته در نرم افزار OPNET
از معایب این نرم افزار در این است که امکان بوجود آوردن پروتکل های جدید در آن فراهم نیست.
شبیه ساز GloMoSim:
GloMoSim ^[۱۸۰] یک نرم افزار شبیه ساز پروتکل‌های شبکه برای شبیه سازی شبکه‌های سیمی و بدون سیم می باشد. GloMoSim طراحی شده است تا بتواند از قابلیت شبیه سازی رخدادهای مجزای موازی^[۱۸۱] استفاده کند. این شبیه‌ساز به عنوان یک مجموعه از ماژول‌های کتابخانه ^[۱۸۲] طراحی شده است. هر کدام از این کتابخانه‌ها، پروتکل ارتباطی خاصی را شبیه‌سازی می‌کند. این کتابخانه‌ها توسط نرم افزار PARSEC طراحی شده‌اند. کتابخانه‌های ماژول‌های جدید می توانند، با کمک این زبان به GloMoSim اضافه شوند. GloMoSim طوری طراحی شده است که قابل گسترش باشد[۶۷]. از این نرم افزار جهت شبیه ساز شبکه های بزرگ سیمی و غیر سیمی می توان استفاده کرد. پنج لایه فیزیکی، مک، شبکه، انتقال و کاربرد در GloMoSim وجود دارد. این نرم افزار از شبکه‌های ناهمگن با هزاران گره پشتیبانی می‌کند. این نرم افزار توانایی نصب شدن، روی انوع محیط های لینوکس و ویندوز را دارد. جهت نصب این نرم افزار بر روی ویندوز، لازم است نرم افزار های java و C++ نصب شده باشند. این شبیه ساز دیگر در حال توسعه فعال ^[۱۸۳] نمی باشد. در شکل زیر معماری این شبیه ساز را مشاهده می کند.
شکل ‏۵‑۲: معماری شبیه ساز GloMoSim [67]
شبیه ساز QualNet:
این شبیه ساز در اصل نسخه تجاری شبیه ساز GloMoSim می باشد که توسط گروه تکنولوژی‌های مقیاس پذیر شبکه یا SNT ^[۱۸۴]برای شبیه سازی پروژه های دفاعی JTRS، BCNIS و Stratcom Cyber طراحی شده است.
شبیه ساز NS2:
نرم افزار شبیه ساز شبکه ^[۱۸۵] یا NS2 یک ابزار کاربردی برای شبیه سازی عملکرد شبکه‌های مخابراتی می باشد که برای اولین بار در سال ۱۹۸۹ به کار گرفته شد و هم اکنون به یکی از رایج ترین ابزار‌ها جهت ارزیابی عملکرد شبکه‌های مخابراتی تبدیل شده است. از این نرم افزار جهت شبیه سازی رویدادهای گسسته شبکه استفاده می‌شود. هسته نرم افزار NS2 با زبان برنامه نویسی C++ نوشته شده است و پوسته و ظاهر این این نرم افزار توسط زبان برنامه نویسی Otcl ^[۱۸۶]نوشته شده است. NS2 زمینه‌های لازم برای شبیه سازی پروتکل‌های لایه مک، مسیریابی، ترافیک و… در محیط سیمی و بی‌سیم را فراهم می‌کند. در این نرم افزار، یک سری الگوریتم مسیریابی به صورت پیش فرض تعریف شده‌اند، که شامل پروتکل‌های AODV و DSDV و DSR و TORA و PUMA می‌باشد. هر گونه پروتکل جدیدی که بخواهد تعریف شود، در ابتدا باید در زبان C++ تعریف شود و سپس در برنامه tcl به کار گرفته شود. این تعریف باید به گونه‌ای باشد که بتوان توابع تعریف شده در C++ را در tcl فراخوانی کرد. NS2 به علتی که متن باز^[۱۸۷] است، می توان آن را تغییر داد و در آن پروتکل های جدید و ساختار های نو تعریف کرد. همچنین در این شبیه‌ساز تنوع وسیعی از انواع پروتکل‌های شبکه و مدل های حرکتی تعریف شده است. به همین دلایل، در این پایان نامه از نرم افزار NS2 جهت شبیه سازی شبکه و پروتکل پیشنهادی استفاده شده است. در ادامه با ساختار این نرم افزار بیشتر آشنا می‌شوید.
ساختار شبیه ساز NS2 :
نسخه قدیمیNS2 ، NS1 نام داشت. نسخه جدید NS2، NS3 نام دارد که البته هنوز نسخه نهایی آن منتشر نشده است. NS2 یک زبان مفسری می باشد، به این معنا که این ساختار اجازه می‌دهد که شبیه‌سازی نوشته و اصلاح شود بدون اینکه نیاز باشد نرم افزار از اول دوباره کامپایل شود. NS2به همراه یک قسمت جدید انیمیشن شبکه به نام ^[۱۸۸] nam-1 آمد (این قسمت در NS 1 وجود نداشت). از این انیمیشن ساز جهت مشاهده بصری نتایج خروجی شبیه‌سازی و مشاهده پیکربندی شبکه به صورت گرافیکی استفاده می‌شود .
شبیه ساز NS2 مبتنی بر دو زبان است، یک شبیه ساز شی گرا که در زبان C++ نوشته شده است و تفسیرگر OTcl که دستورات کاربر را اجرا می کند. OTcl می‌تواند اشیا کامپایل شده در C++ را از طریق tclcl اجرا کند. در نتیجه هر شی تعریف شده در C++ یک زوج متقابل در OTcl دارد و رابط اجرای این دو، tclcl می‌باشد.
NS2 یک کتابخانه قوی از شبکه‌ها و عناصر شبکه و پروتکل‌ها دارد. دو کلاس سلسله مراتبی^[۱۸۹] وجود دارد: سلسله مراتب کامپایل شده C++ ^[۱۹۰]و مفسرهای OTcl. اینها یک به یک متناظر با یکدیگر هستند. استفاده از سلسله مراتب کامپایل شده C++ اجازه می دهد که شبیه‌سازی سریعتر اجرا شود و ما به بازدهی بالا برسیم. این امر در تعریف و اجرای دقیق پروتکل‌ها تاثیرگذار است و باعث کم شدن زمان شبیه سازی می شود. در برنامه های OTcl که توسط کاربر نوشته می شود، توپولوژی شبکه مورد نظر، پروتکل‌ها و عناصر مورد نیاز تعریف می‌شود. هر کدام از این موارد قبلا باید در سلسله مراتب کامپایل شده تعریف شده باشند[۶۸].
NS2 یک شبیه ساز رویداد های گسسته می باشد. در این ساختار، پیشرفت زمان وابسته به زمان بندی رویداد‌ها می باشد. این کار توسط یک زمان بند^[۱۹۱] انجام می‌شود. منظور از رویداد، یک شی^[۱۹۲] در سلسله مراتب C++ با یک شناسه منحصر به فرد به همراه یک برنامه زمانی مشخص و یک اشاره گر به آن شی جهت مدیریت رویداد می‌باشد.
ساختار زبان‌های برنامه نویسی بکار رفته در NS2 در شکل زیر به نمایش گذاشته شده است. Otcl ^[۱۹۳] همان زبان tcl شی گرا می باشد. Tclcl رابط بین زبان برنامه نویسی tcl و C++ می‌باشد. در شکل زیر مفاهیم بالا دیده می شود :
شکل ‏۵‑۳: ساختار زبان های برنامه نویسی NS2
شبیه سازی در زبان برنامه نویسی Otcl تعریف می‌شود که شامل گره‌ها، لینک‌ها، توپولوژی شبکه، نوع ترافیک و … می‌باشد. هر کدام از این وجهه‌های برنامه قبلا در زبان C++ نوشته و تعریف شده‌اند.
شکل ‏۵‑۴: روند اجرای شبیه سازی در نرم افزار NS2
NS2 همه اطلاعات خروجی شبکه را در فایل متنی به نام فایل ردگیری ^[۱۹۴] ذخیره می کند. جهت استخراج اطلاعات لازم خروجی از این فایل باید، باید با نرم افزار دیگیری به نام awk پردازش هایی را بر روی این فایل انجام داد .
شکل ‏۵‑۵ نمونه ای از فایل‌های ردگیری شبیه ساز NS2
معیارهای ارزیابی عملکرد پروتکل مسیریابی
در این بخش به معرفی چند معیار از بین معیارهای متعددی که می‌توانند برای ارزیابی پروتکل های مسیریابی مفید باشند، می‌پردازیم:
توان عملیاتی ^[۱۹۵] متوسط نرخ تحویل موفق پیام بر روی کانال می باشد .به بیان دیگر توان عملیاتی، برابر است با میزان انتقال موفقیت آمیز پیام بین مبدا و مقصد بر روی یک بازه زمانی خاص.
تأخیر پایان به پایان ^[۱۹۶] در دریافت بسته‌های داده شامل تمامی انواع تأخیرهای ممکن در شبکه می‌باشد. مانند تأخیر ناشی از انتخاب مسیر^[۱۹۷]، تأخیر در لایه MAC، انتظار در صف^[۱۹۸] گره های میانی^[۱۹۹] ،زمان لازم برای انتقال و… .
تأخیر پایان به پایان برای بسته j که توسط گره i (گره مبدأ) فرستاده شده است و به طور موفق به مقصد رسیده، برابر است با:
(۲) End-to-End Delay(ij) = Start time(ij) – End time(ij)
Start time= زمان ارسال بسته j از گره i
End time = زمان دریافت بسته j توسط گره مقصد
نرخ تحویل دهی بسته‌ها ^[۲۰۰] یا PDR بیانگر نسبت تعداد بسته هایی که طور موفق به مقصد رسیده‌اند به کل بسته‌های ارسالی می باشد.
بار نرمال شده مسیریابی ^[۲۰۱] یا NRL بیان گر میانگین تعداد پیام‌های کنترلی تولید شده به ازای یک بسته داده‌ای که با موفقیت به مقصد می‌رسند، می‌باشد .
نتایج شبیه سازی
برای ارزیابی پروتکل پیشنهادی، سه آزمایش جداگانه طراحی شده است. در آزمایش اول برای ارزیابی قابلیت مقیاس پذیری، عملکرد پروتکل های پیشنهادی در برابر افزایش تعداد گره‌ها ارزیابی شده است. در آزمایش دوم برای تعیین تعداد بهینه خوشه‌ها، پروتکل پیشنهادی با تعداد متفاوت خوشه مورد بررسی قرار گرفته است. در آزمایش سوم به دنبال مشاهده اثر تحرک بر عملکرد پروتکل های پیشنهادی می باشیم.
بررسی پروتکل پیشنهادی در حل مشکل مقیاس پذیری
جهت بررسی تاثیر پروتکل پیشنهادی در حل مشکل مقیاس پذیری در مقایسه با پروتکل های موجود، سناریوی زیر طراحی شده است. در این آزمایش مقایسه ای بین عملکرد دو پروتکل پیشنهادی DSDV-Het و AODV-Het با پروتکل‌های مسیریابی DSDV و AODV انجام شده است. در سناریوی شبیه‌سازی فرض شده است که همه گره ها به رادیوی IEEE 802.11 DCF با برد ۲۵۰ متر مجهز هستند. بعضی از گره‌ها نیز به رادیویی با برد ۱۰۰۰ متر مجهز هستند. جهت بررسی مشکل مقیاس پذیری باید چگالی گره‌ها موجود در محیط ثابت باشد. به همین دلیل با افزایش تعداد گره‌ها محیط نیز بزرگتر شده است. تعداد گره‌ها از ۶۰ تا ۲۱۰ گره (۶۰و۹۰و۱۲۰و۱۵۰و۱۸۰و۲۱۰)افزایش پیدا کرده است و محیط شبیه سازی نیز از ۱۰۰۰×۱۰۰۰ تا ۱۹۰۰×۱۹۰۰ افزایش پیدا کرده است. در همه این آزمایش‌ها، میانگین تعداد همسایه‌های هر گره، ۱۰ تا در نظر گرفته شده است.
نوع ترافیک در نظر گرفته شده UDP/CBR با سایز بسته‌ی ۵۱۲ بایت می‌باشد. ۱۰ جریان ترافیک بین ۲۰ گره که به طور تصادفی انتخاب شده است، برقرار شده است. گره ها به صورت تصادفی حرکت می کنند و بیشترین سرعت هر گره ۳ متر بر ثانیه می باشد. پیام CHC هر ۵۰ ثانیه یک بار در شبکه توسط گره های سرخوشه همه پخشی شده است. این دوره تناوب ارسال پیام CHC با توجه سرعت حرکت گره‌ها انتخاب شده است. زمان کل شبیه سازی ۲۰۰ ثانیه در نظر گرفته شده است و هر شبیه سازی ۱۵ بار تکرار شده است و نتایج نهایی از میانگین این ۱۵ بار اجرای تصادفی بدست آمده است.
در این آزمایش شبکه به ۴ ناحیه تقسیم شده است. حرکت گره ها از نظر سرعت و زمان توقف و مقصد به طور تصادفی در نظر گرفته شده است. عملکرد شبکه از نظر توان عملیاتی و تاخیر انتها به انتها و نرخ تحویل دهی بسته (PDR) و بار نرمال شده مسیریابی (NRL) بررسی شده است. هر آزمایش ۱۵ بار با مکان گره های تصادفی و حرکت تصادفی متفاوت گره ها تکرار شده است و میانگین گرفته شده است .
شکل ‏۵‑۶: نمای شبکه شبیه سازی شده در نرم افزار NS2
نتایج این شبیه سازی در نمودارهای زیر به نمایش گذاشته شده است :

شکل ‏۵‑۷: توان عملیاتی برحسب تعداد گره

در برابر اين اوضاع، خاصه در برابر اين تغلب و چيرگى غلامان و قبايل زردپوست، ايرانيان به‌تدريج عوامل و اسباب مقاومت را از دست مى‌دادند. از دست دادن اين مقاومت صورت ظاهرى و مادى نداشت بلکه خطر آن بيشتر از آن باب بود که جنبهٔ معنوى و نفسانى داشت. مقصود آن است که حميت قومى و نژادى در اين دوران جاى خود را به حميت دينى داده و ”ملت اسلام“ در برابر ”ملل“ غير اسلامى قرار گرفته بود، پس هر که مسلمان بود بفحواى انماالمؤمنون اخوة، ”برادر“ شمرده مى‌شد، خواهى سپيدجامه و خواهى سياه باش! زردپوستان آسياى مرکزى هم اين نکته را نيک دريافته بودند، نخست مسلمان مى‌شدند و آنگاه به داخلهٔ نجد ايران پاى مى‌نهادند و چون مسلمان بودند به‌هرجاى از ”بلاد اسلامي“ که مى‌رفتند جايشان بود زيرا با ساير ”مؤمنان“ برادر بودند، اما اين ”برادران“ هرجا که مى‌رفتند، از سمرقند و بخارا تا بغداد و شام و مصر، همه جا را به‌خون آلودند و از آن‌جمله بلاد ايران را. پس مقاومت در برابر آنان يا به‌صورت تظلم به ”اولوالامر“ که آنها نيز از همين قماش بودند، جلوه مى‌کرد و يا به هيئت شکوه و شکايت اهل قلم در آثارشان، که بدبختانه هر دو بى‌اثر بود.
همهٔ اين احوال يک نکته روشن است و آن اينکه يک‌نوع ”مقاومت منفي“ در برابر اين وضع وجود داشت و آن تن درندادن به زدودن آثار و انديشه‌هاى ملى و فرهنگ قومى از طرفي، و آموخته کردن متغلبان با زبان فارسى و آداب و رسوم ايرانى از طرف ديگر بود و چنين هم شد. چنانکه اين نورسيدگان هم به‌زودى در نژاد ايرانى مستهلک شدند و هم خود، مروج و مدافع زبان فارسى و قسمتى از آداب و رسوم ايرانى شدند. با اين حال آثارى هم از چيرگى خود و معايب و مفاسد خود در جامعهٔ ايرانى برجاى نهادند.
مطلب مهم ديگر آنکه در گيرودار اين مشکلات هنوز بسيارى از خاندان‌هاى کوچک امارت و رياست در اطراف و اکناف ايران پراکنده و پاى برجاى بودند که در حيطهٔ نفوذ خود همهٔ آداب ملى و خصائص ملى را نگاه داشتند و حتى گاه در اين راه با تعصب عمل کردند. خاندان‌هاى وزارت هم در اين ميان بزرگترين خدمات خود را در مراقبت از اهل علم و ادب و متصوفه و برانگيختن سلاطين به انشاء مدارس و رباطات و خانقاه‌ها و مساجد و احداث اوقاف و حمايت علما و طلاب علوم و شاعران و نويسندگان انجام مى‌دادند، و تا آنجا که ميسر بود آنان و امرا و لشکريانشان را از آزار خلق بازمى‌داشتند مگر در مواردى که سر و کارشان با اوباش قوم يا با خونخواران سفاک، که شمارهٔ آنان کم نبوده است، بود.
در وضع دينى ميانه قرن پنجم تا اوايل قرن هفتم موضوع مهم قابل بحث توجه امرا و سلاطين است به سياست دينى و دخالت در عقايد و آراء مردم، خلاف دورهٔ پيشين که دورهٔ آزادى اعتقادات و مذاهب بود و سختگيرى در اين راه فقط به‌وسيلهٔ غلامان امارت يافتهٔ غزنوى آغاز شد. محمود نخستين کسى از سلاطين ايران است که شروع به آزار مخالفان مذهبى خود کرد و امامان معتزلى و فيلسوفان و رافضيان و قرمطيان و باطنيان را هرجا که به چنگ آورد کشت. ترکمانان سلجوقى و ديگر طوايف ترک، يا غلامان امارت‌يافتهٔ آنان نيز که عادةً بر مذاهب اهل سنت، و به‌حکم سادگى طبع مردمى خرافى و متعصب بودند، بعد از غلبه بر ايران و تشکيل حکومت، همين سياست را دنبال کردند و مخصوصاً در تأييد و تقويت خلفاى بغداد، که در دورهٔ قدرت آل‌بويه بسيار ضعيف شده بودند، همت گماشتند و در قتل و آزار شيعهٔ اثنى‌عشري، مخصوصاً اسماعيلى مبالغه نمودند. ظاهر امر در اين راه اظهار اعتقاد به تسنن بود ولى حقيقت آن بود که غلامان و قبايل ترک از غزنويه به‌بعد، به سبب آنکه از نژاد ايرانى نبودند، و نسب‌سازى آنان نيز در اعتقاد نژادى ايرانيان به امر سلطنت چندان کارگر نمى‌افتاد، ناگزير به‌طرف سياست مذهبى اسلام مى‌رفتند که مبتنى است بر اينکه ”پرهيزگارترين خلق در نزد خداوند محترم‌تر از همه است“ و به‌عبارت ديگر رياست به نژاد نيست بلکه به تقوى و اجراى احکام الهى است. پس آنها مى‌کوشيدند که به اجراء احکام دينى تظاهر کنند تا استحقاق خود را در حکومت بر مسلمانان ثابت نمايند.
1 . غزنويه يعنى اولاد سبکتکين سعى داشتند نسب خود را به يزدگرد شهريار برسانند و آل افراسياب و سلاجقه مدعى بودند که نسب آنان به افراسياب و از او به فريدون مى‌رسد و بنابراين استحقاق حکومت بر ايرانيان را دارند.
اما سختگيرى غزنويه و سلاجقه نسبت به شيعه در حقيقت و باطن علت سياسى داشت زيرا غزنويان از قدرت ديالمهٔ آل بويه که شيعى‌مذهب بوده‌اند بيم داشتند و سلاجقه هم که جاى ديلميان را در عراق عجم و جبال و طبرستان و فارس و عراق عرب گرفته بودند همواره از شيعيان اين نواحى بيمناک بودند و در قلع و قمع آنان مى‌کوشيدند و هم‌چنين خلفاى فاطمى مصر را، که در دوران سلاجقهٔ بزرگ نهايت قدرت را داشته‌اند، دشمنان بزرگ خود مى‌شمردند و اسمعيليهٔ ايران را کارگزاران آنان مى‌دانستند و آنان را هرجا مى‌يافته‌آند مى‌کشتند. انعکاس بزرگ دشمنى سلاجقه را با شيعهٔ اثنى عشرى و با اسمعيليه در کتاب‌هائى مانند سياست‌نامه و کتاب‌النقفن و اشعار ناصرخسرو به‌خوبى مى‌توان مشاهده کرد.
با تمام اين احوال تشيع در اين عهد در حال توسعه و تعصبات ميان اهل سنت و تشيع نيز به‌شدت چه در آثار منظوم و مکتوب و چه در مراحل اجتماعى رايج بود. از ميان فرق شيعه در اين دوره دو فرقهٔ شيعهٔ اسمعيليه و فرقهٔ شيعهٔ اثنى‌عشريه نيرومندتر بودند.
بررسی جامعه شناختی سفرنامه ناصر خسرو
ناصر خسرو در ماه ذیقعده سال 394 هجری قمری‏ و در قریه قبادیان بلخ به دنیا آمد و چون روزگاری دراز در مرو به سر برده،خود را مروزی هم خوانده است.او در 87 سالگی در سال 481 هجری قمری در یمگان‏ بدخشان درگذشت. زندگی ناصر خسرو را می‏توان به سه دوره تقسیم‏ نمود: دورهء اول:از کودکی تا 42 سالگی است که از آغاز جوانی به تحصیل علوم مختلف همت گماشت و افزون‏ بر ادب فارسی با بیشتر علوم و معارف زمان خویش‏ چون حساب،هندسه،نجوم،طب،موسیقی،الهیات و تفسیر آشنا شد،قرآن را از حفظ کرد و اصول عقاید گوناگون(ملل و نحل)را بررسی نمود.وی در جوانی به‏ دربار امیران راه یافت و به مراتب عالی رسید.دربارهای‏ محمود و مسعود را دید و تا 42 سالگی به شغل دیوانی‏ و دبیری اشتغال داشت و در اعمال و اموال سلطانی‏ متصرف بود.پایان مرحله اول سفری است از شهر مرو در ربیع الاول 437 هجری قمری به پنج روستای‏ مرو الرود و جوز جانان که در شغل دیوانی یک ماه در آنجا ماند و به واسطه خوابی که دید بر آن شد از شغل‏ دیوانی کناره گیرد و سر انجام به آهنگ حج مرو را ترک‏ گفت.
دورهء دوم:آغاز و انجام سفر هفت ساله او که از تاریخ‏ 23 شعبان 437 هجری قمری آغاز و تا سه شنبه 26 جمادی الاخر 444 هجری قمری(6 سال و 7 ماه و 28 روز و طی 2207 فرسنگ)به طول انجامید.وی‏ در این سفر چهار بار خانه خدا را زیارت کرد و سه سال‏ در مصر به سر برد و با پیشرفت اقتصادی اجتماعی آن‏ دیار آشنا شد.
دورهء سوم:از 50 سالگی تا پایان عمر ناصر خسرو را شامل می‏شود.در این دوره در پی آشنایی و توجه به‏ مسایل دینی،سر انجام به مرتبه حجت نایل یافت که در سلسله مراتب و مدارج سیر اهل باطن،در مذهب‏ اسماعیلی،مرتبه سوم از درجات هفتگانه تلقی‏ می‏شود.در این مدت مأمور دعوت مردم به طریقه‏ اسماعیلیه شد و در بلخ داعیان و مبلغان و دعوت‏ کنندگان،به اطراف فرستاد.اما با مخالفت سلجوقیان‏ که حامی بغداد بودند و تکفیر پیشوایان متعصب‏ مذهبی رو به رو شد،بنا بر این از بلخ فرار کرد و به‏ مازندران که اسپهبدان آن شیعی مذهب بودند پناه برد و در آن منطقه فرقه خاصی از اسماعیلیان به نام‏ «ناصریه»را پدید آورد. ( محمد علی زکی ، سایت اینترنتی)
مروری بر مباحث جامعه‏شناسی«سفرنامه»:
چنان که اشاره شد یکی از ابعاد اهمیت تحقیق‏ ناصر خسرو توجه به طرح مباحث اجتماعی فرهنگی‏ است که در این قسمت به برخی عناوین آنها اشاره‏ می‏شود.
با مطالعه«سفرنامه»درمی‏یابیم که شیوه نگارش آن‏ از سوی ناصر خسرو به طریقی خاص بوده است به این‏ ترتیب که او همگام با مسافرت و اقامت در هر محیط و مکانی اطلاعات تحقیق خود را به نگارش در می‏آورده، اما این شیوه تحقیق مشکلاتی را برای جمع بندی و نتیجه گیری،به ویژه با تکیه بر موضوعات و محورهای‏ اصلی ایجاد می‏کند.هر موضوع اگر بنابر بیان شواهد باشد خود نیاز به تحقیق مفصل دیگری دارد که در این‏ مقال نمی‏گنجد.توجه محقق آن است که به موضوعات‏ و مباحث عمده جامعه شناسی که در«سفرنامه»آمده‏ اشاراتی داشته باشد اگر چه پراکنده‏گویی و شیوه‏ نگارش مشکلی را جهت نیل به آن هدف ایجاد می‏کند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بنا بر این به بیان موضوعات اصلی و فهرست مباحث در هر قسمت می‏پردازیم.

1. 1. ساختار فرهنگی:

در موارد متعددی ناصر خسرو به مباحث فرهنگی می‏پردازد که فهرست برخی از مهمترین آنها به قرار زیر است:بیان ملاقات با علما و دانشمندان و فرزانگان و ویژگیها و مراتب علمی‏ و پایگاه اجتماعی آنان در جامعه؛بیان و یاد آوری‏ مراسم و آداب و رسوم در مناطق گوناگون؛بیان و معرفی فقها و قاضیان و نظام دادگستری و اهمیت‏ پایگاه اجتماعی قضات؛بررسی مفصل آداب و مراسم‏ حج با تأکید بر شهرهای مکه و مدینه؛بیان مکانهای‏ مقدس(محل شهادت علما و انبیا و…)؛بررسی و معرفی فضاهای عبادی با تأکید بر ساخت دینی(معابد مسلمانان،یهودیان و مسیحیان)تشریح مراسم نماز جمعه و اقامه نمازهای جماعت توأم با بررسی نقش و کار کرد مسجد در شهرهای اسلامی به ویژه مساجد جمعه(جامع)؛بررسی مبادلات و انتقالات فرهنگی به‏ خصوص در زبان و آداب و رسوم با تأکید بر مناطق‏ جغرافیایی و مرز شهرهای اسلامی و روم؛بررسی مفصل‏ نقش مذهب در ساختار شهرها با تأکید بر شهرهای‏ دینی مکه و مدینه و بیت المقدس؛بیان نظام آموزشی‏ مراکز علمی و اهمیت کسب علم و شناخت در جامعه‏ اسلامی.معرفی گرایشهای دینی مردم در مناطق‏ گوناگون،بررسی مفصل ابعاد و وجوه گوناگون نقش و اهمیت لباس و پوشاک در جوامع اسلامی جهت تولید انواع لباسهای متنوع و تأثیر آن بر موضوع صادرات‏ مانند دستار-طوق-نعلین-زیلو، خلعت- دیبا- زربفت-قواره-پارچه چند رنگی بوقلمون-فوطه‏ (لباس هندی)و…
2-ساختار سیاسی
با توجه به مدت زمان سفر ناصر خسرو ملاحظه می‏شود که بخش عمده‏ای از جهانگردی وی اختصاص به کشور مصر داشته است و دقت و تفصیل نکات مختلف در این باره گویای اهمیت‏ ناصر خسرو به کشور مصر بوده است که با توجه به‏ مباحث متعدد،در این قسمت به طور خلاصه به‏ شواهدی در زمینه معرفی نظام سیاسی اشاره می‏شود.
معرفی امرا و سلاطین با توجه به سلسله نسب و نام و عنوان؛ذکر ابعاد مشروعیت سیاسی برخی سلاطین‏ تحت عنوان اینکه مثلا فلانی امیر شریفی است؛ یادآوری از پیشینه دینی امرا و نقش پیوند دین و سیاست با این مثال که فلان سلطان علوی است و…؛ معرفی نظام اداری مانند دیوان،نواب یا قائم مقام، وکیل یا کارتزار،رایزن یا مشاور؛معرفی نقش نخبگان‏ در ساخت سیاسی(خواص یا برگزیدگان)،معرفی ابعاد ظاهری سلاطین مثل لباس و پوشش و خیمه و منازل‏ آنها.
البته چنان که اشاره شد میزان توسعه اقتصادی‏ اجتماعی در کشور مصر آن چنان مورد توجه ناصر خسرو بوده که به صورت تفکیک و مفصل به ابعاد گوناگون آن پرداخته است که جزئیات این موضوع را می‏توان در مباحث دیگر اشاره کرد.
نظام مالیاتی:
یکی از عمده‏ترین کارکردهای ساختارهای سیاسی اخذ و جمع آوری مالیات از مناطق‏ مختلف کشورها بوده است که ناصر خسرو در موارد متعدد به این موضوع اشاراتی داشته است که از آن‏ میان برخی مفاهیم را به کار برده است مثل خراج یا صراف،باجگاه،قباله(سند مالکیت)،خزانه.
نظام تجاری و بازرگانی:
بخشی عمده از کار کرد نظام سیاسی توجه به تقویت و گسترش نظام تجاری و بازرگانی و توسعه صادرات و واردات،تقویت نظام‏ معاملاتی و مبادلاتی بوده است که ناصر خسرو این‏ موضوعات را به اشکال بسیار ظریف و حتی جزئی و ریز اشاره نموده است.مثل گسترش فعالیتهای تجاری در شهرهای بندری،بیان موارد صادرات و واردات نقاط مختلف،معرفی واحدهای معاملاتی و سنجش مثل گز، ذراع، ارش، مبلغ، درهم، قنطار. تشریح اهمیت امنیت‏ سیاسی در نظام معاملات به ویژه در کشور مصر، معرفی مواد مورد استفاده در داد و ستد مثل عسل، انگور،ماهی،سرب،مروارید.وجود نظام عهد و پیمان‏ در مسایل تجاری تحت عنوان سجل و…
3-ساختار نظامی:
در طول تاریخ بخش عمده‏ای از پیدایش و تداوم نظامهای سیاسی به ساخت نظامی‏ آنها مربوط بوده است که ناصر خسرو به مسایلی در این‏ باره می‏پردازد.نقش و بیان جغرافیای سیاسی در موقعیتهای مهم استراتژیکی شهرها،بیان اعداد و امکانات نظامی در برخی موارد،معرفی تکنولوژی‏ نظامی در مناطق گوناگون مثل عراده،منجنیق، جوشن،ارابه،جکگا.بررسی و معرفی سازمان نظامی‏ ارتش در مناطق گوناگون تحت عناوین فسطاط (پادگان)،معسگر(محل تجمع سپاهیان)،مقاتلات‏ (محل جنگ)و…
ساخت شغلی و حرفه‏ای:
با توجه به تنوع مشاغل‏ در شهرهای مختلف ناصر خسرو به بیان و معرفی‏ مشاغل،حرف و صنایع گوناگون اشاره می‏نماید و افزون بر معرفی به بیان پایگاه اجتماعی آنان نیز پرداخته است.مشاغلی مانند عطاری،سفالگری، شیشه سازی،باربری،نقاشی،ماهیگیری،نجاری، طلا کاری،منبت کاری،کاغذ سازی،کفاشی،عطر سازی، غواصی،نساجی،حصیر بافی،جواهر فروشی،صرافی و …
نظام زراعی و کشاورزی:
از آنجا که در گذشته(به‏ ویژه زمان ناصر خسرو)توجه خاص به فعالیت‏ کشاورزی و زراعی می‏شده است،در موارد زیادی وی‏ به معرفی نوع کشت،محصولات،میزان کیفیت و نوع‏ زمینهای کشاورزی می‏پردازد از جمله به کشت‏ خشخاش،گندم، پسته، نیشکر، نارگیل و…اشاره‏ دارد.
4- ساختار اقتصادی:
با تأکید بر تشریح مباحث‏ مربوط به نظام مالیاتی و تجاری بازرگانی،انواع حرف و مشاغل،اهمیت فعالیتهای کشاورزی و زراعی تصویری‏ جامع نسبت به ساختار اقتصادی کشورهای اسلامی به‏ دست می‏آید که برخی موارد مربوط به معادن و فلزات‏ را می‏توان بدان مباحث افزود.مثل معادن مرمر، عقیق،یاقوت،زبرجد،شیشه،زر و طلا،گوگرد و نقره.( استفاده از اینترنت)
جامعه شناسی شهری و شهرنشینی در خاور میانه:
با توجه به مسیر مسافرت ناصر خسرو به خوبی و به‏ روشنی تصویری کامل درباره ساخت اجتماعی‏ کشورهای اسلامی به دست می‏آید و افزون بر آن‏ موضوع،مبحث دیگری که به صورت مکرر و برجسته در «سفرنامه»مشهود و بارز است،بررسی زندگی شهری‏ در ملل اسلامی است که در مباحث جغرافیای شهری و جامعه شناسی شهری بسیار مفید و مهم تلقی می‏شود ولیکن از آنجا که مباحث مذکور به شکل پراکنده و بسیار زیاد ارائه شده است،در این باره به صورت‏ خلاصه اشاره خواهیم کرد.
«ن.پ.»چیست و« س.ف.فاوا»در کتاب خود به نام‏ «جامعه شهری»تحقق سه شرط را برای ارتقای هر نقطه‏ای از سر زمین به مکان شهری و پیدایش و رشد شهرها الزامی می‏دانند.این سه شرط عبارتند از:

1. 1. مساعدت محیط طبیعی یا محیطی گشاده دست و پر برکت

1. 1. درجه‏ای از تکامل دانش فنی

1. 1. سازمان‏ اجتماعی مبتنی بر تقسیم کار»

شهرنشینی یکی از سه رکن اساسی ساختار اجتماعی خاور میانه تلقی می‏شود(دو رکن دیگر عبارتند از کوچ نشینی و روستانشینی)و با توجه به‏ نظریات متعدد دریافت می‏شود که«ترکیب سه عامل‏ سیاسی(پدید آمدن حکومت متمرکز با ارتش حرفه‏ای‏ و نظام اداری وسیع)و عامل اقتصادی(تجارت در مسیرهای دور و تجارت دریایی)و عامل مذهبی، زمینه ساز پیدایش شهرهای بسیاری در منطقه‏ خاور میانه گردید».
با تکیه بر نکات بالا به خوبی روشن می‏شود که ناصر خسرو به عوامل سه گانه پیدایش شهرها در منطقه‏ خاور میانه توجه داشته است و در موارد گوناگون به‏ ابعاد فوق اشاره کرده است.نخست نقش عوامل‏ محیطی و اکولوژیکی که«سفرنامه»را به مباحث‏ جغرافیای شهری بسیار نزدیک می‏کند؛دوم میزان‏ دانش فنی که در سفرنامه به صورت خلاصه از آن‏ سخن به میان آمده؛سوم سازمان اجتماعی تقسیم کار که با توجه به مباحث پیشین در خصوص نظام شغلی و تجاری به خوبی گویای تقسیم کار در شهرها بوده است‏ و افزون بر آن عوامل سه گانه سیاسی(مکان استقرار سلاطین و نظام اداری)عوامل اقتصادی(مشاغل‏ حرف بازار و بازرگانی)و عامل مذهبی که در مفاهیم‏ سلطان،بازار و مسجد خلاصه می‏شوند،ناصر خسرو آنها را به عنوان عوامل سه گانه پیدایش و توسعه‏ شهرنشینی در خاور میانه می‏داند.
پابه پای ناصر خسرو در سفرها
ناصرخسرو علاوه به مجموعه اشعار خود، آثار گوناگونی در زمینه شعر، فلسفه، اخلاق، و دین دارد، اما به نظر من مهمترین اثر ناصر خسرو سفرنامه وی است که در آن سفر خود را از مرو به مکه و سپس به قاهره و سرانجام بازگشت خویش به بلخ را شرح میدهد.
مقبره سلطان سنجر در مرو
سفرنامه شرح سفر حج ناصر خسرو است که در طی آن با برادرش و غلامی هندو از بیش از صد شهر عبور می‌کند و برحسب شرایط و اوضاع و احوال سفر یادداشت‌هائی برمی‌دارد. علت سفر نیز خوابی است که وی در سن چهل و دو سالگی میبیند و تصمیم می‌گیرد که از شغل دبیری در دستگاه سلجوقیان استعفا دهد وبه حج برود. سفرنامه یک دائرة المعارف غنی در مورد وضع جهان اسلامی در قرن پنجم است. این کتاب بسیار روان نوشته شده و ناصرخسرو سعی کرده است که چیزهائی را که دیده است به طور خلاصه گزارش دهد. طی این سفر ناصرخسرو از مرو به سرخس رفته و سپس از نیشاپور، بسطام، سمنان، ری ، قزوین، خرزویل، خندان، شمیران، سراب، سعید آباد، تبریز، مرند، خوی (درایران امروز)، برکرای، وان، وسطان، اخلاط، بتلیس، ارزن، میافارقین، آمد (دیار بکر)، حران، قرول، سروج (آسیای صغیر)، منبج، حلب، جندقنسرین، سرمین، معره النعمان، کویمات، حما (در سوریه)، عرقه، طرابلس، قلمون، طرابرزن، جبیل، بیروت، صیدا، صور (در سوریه)، عکا، طبریه، حیفا، قیساریه، رمله، بیت المقدس (در فلسطین) دیدن می‌کند که تا این جا یک سال از آغاز سفر او می‌گذرد. ناصر خسرو پس از رسیدن به بیت المقدس، ٣۴ روز در آن جا می‌ماند و توصیف جالبی از بیمارستان این شهر، مسجد صخره، و مسجد اقصی ( سومین مکان مقدس مسلمانان پس از مکه و مدینه) می‌کند. سپس به بیت اللحم، حبرون (در فلسطین)، عرعر، وادی القرای، مدینه، و مکه (در عربستان سعودی) رفته و حج می‌گزارد. سپس به بیت المقدس رفته و از آن جا به قاهره می‌رود.
مقبره ابوسعید ابوالخیر در میهنه
در مدت سه سالی که ناصرخسرو در قاهره بوده است برای بار دوم و سوم با کشتی به حج می‌رود. در سفر چهارم به مکه، ناصرخسرو پنج ماه و ١٩ روز در آنجا می‌ماند سپس تصمیم میگیرد به بلخ برگردد، اما این بار از مسیر پر رفت و آمدی که آمده بود باز نمی‌گردد. زیرا او اکنون یک مبلغ جدی مذهب اسماعیلی شده بود و خطر آن می‌رفت که به جرم قرمطی بودن جان خود را از دست بدهد. او مسیر دیگری را انتخاب می‌کند که در قلمرو سلجوقیان نبود. این مسیر از طریق طائف، فلج، یمامه، لحساء (الاحساء)، بصره، آبادان، مهروبان، ارجان (نزدیک بهبهان)، لوردغان، خان لنجان، اصفهان، نائین، طبس، تون، قائن، سرخس، مروالرود، سمنگان، به بلخ منتهی می‌شود. سفر او شش سال و هفت ماه و بیست و دو روز طول می‌کشد و با حساب مسیرهای فرعی شامل سه هزار فرسنگ می‌شود.
مقبره بایزید بسطامی در بسطام
هنگامی که ناصرخسرو به راه می‌افتد هنوز به مذهب شیعه اسماعیلی نگرویده بود، اگرچه به احتمال زیاد در دل تمایلاتی به آن داشته است اما پس از بازگشت از حج یک مبلغ رسمی مذهب اسماعیلیه می‌شود. ناصرخسرو مدتی در بلخ می‌ماند و به تبلیغ مذهب اسماعیلیه می‌پردازد، اما به علت این که سلجوقیان سنی بوده‌اند با او مخالفت کرده و در صدد آزار وی برمی‌آیند و او مجبور می‌شود آن جا را ترک کرده و به دره یمگان در کوههای بدخشان روی آورد و در پناه امیری بقیه زندگی خود را دور از شهر و دیار و در غربت بگذراند.